Uit Brugge wordt ons geschreven:

Men weet dat Stefan Zweig zijn "Jeremias" schreef in barre oorlogsjaren 1915-16. In "Jeremias" heeft hij samengebald al wat hij als mensch door den oorlog heeft geleden. Heel de verschrikking van dit zwaar torment heeft hij in dit grootsch werk door de kracht van zijn visioenaire lyriek tot een machtig kunstgewrocht uitgebouwd.

DE UITBEELDING

Het werk van Stefan Zweig is zoo grootsch in zijn opzet en zoo machtig in zijn uitvoering dat men met een bang hart naar de opvoering ervan uitziet. Want het werk van Stefan Zweig is ons dubbel lief: niet alleen [???] stoer kunstwerk, maar ook om de gedachte waarop het gebouwd staat: de angst voor de toekomst, de haat tegen den oorlog, de weerzin tegen de oorzaken en de schuldigen van den oorlog. Het zijn al problemen die zoo innig met onze levens verbonden zijn dat wij willens nillens er als door onderdompeld worden. En wij vreesden voor de uitbeelding omdat veel van wat wij lief hebben op het spel stond...

Maar reeds onmiddellijk na het opgaan van het doek worden wij vastgehouden door de mysterieuze atmosfeer van wat lijn van dekor, en kleur van licht, muziek van stemmen en poëzie van levend bewegen tot een tooverende macht boven ons bindt.

Jeremias is de mystieke trapeziste die eeuwige cirkels zwaait tusschen de menschen en God, hij is de God-bezetene die onder de menschen de menschelijkste aller menschen is, hij is het wild, dat door de Goddelijke Jager steeds beloerd, gevalstrikt en gevangen wordt. Moest hij willen zou niet wegkunnen van uit de wreede greep der Godheid. Het is een eeuwig bewegen, herhalen en weer herbeginnen. Zijn vleesch en ziel zijn door Gods woord gebrandmerkt, het is zijn heilige vloek dit woord voor de menschen rond te dragen: het woord dat lijdt, hamert, kastijdt, juicht, vloekt en eeuwige angst zaait. Tragisch is deze gestalte in haar verworpen onderworpenheid.

Men heeft mij verteld dat groote acteurs steeds terug grijpen naar een groote rol waarin ze eens zijn in opgegaan: zoo Verkade naar zijn Hamlet, zoo Palmberg naar zijn soldaat Schweik. Ik denk dat Jeremias ook deze hypnotische druk uitoefenen kan.

Wat Geysen van deze reuzen-rol maakt is alleszins merkwaardig. Ik zeg niet dat hij de volledige Jeremias bezit en beheerscht. Maar er zijn zulke schoone dingen in zijne opvatting en realisatie dat wij gaarne vergeten wat er aan zwakkere plekken aan deze interprestatie schort: wat bezit Geysen b.v. een rijk geschakeerd orgaan, wat bezit hij in zijn lichaam een gehoorzaam instrument. Hij is waarachtig de heerlijk-gefolterde, niet iemand waarover Gods adem geaaid heeft maar waarin en waardoor zijn stormen en tempeesten hebben geloeid. Zoo zal ik nooit vergeten oogenblikken als deze waarop Jeremias weet en bewust is door God geroepen te zijn als zijn profeet, of wanneer voor Koning Zedikias zijn vizioenen van vernieling voorspelt. Ook wanneer hij den vrede bezingt en God looft in de zon en in de natuur en eindelijk ook zijn tocht aan het hoofd van zijn volk naar het eeuwige Jeruzalem. Ik zeg en herhaal het: dat zijn schoone momenten in 'n mensch zijn leven.

Maar ook Mevrouw Melis mag in eere worden vermeld om haar rol van de Moeder van Jeremias. Hare stervensscène mag gerust magistraal worden betiteld. De Zedikias van Ast. Fonteyne is sterk door z'n schrijnende tragiek. Wat hebben wij zitten hijgen in de zaal wanneer hij bij de stemming van de grooten raad heel alleen de doorslag van zijne beslissing zal te geven hebben. Alleen willen wij heel even wijzen op het teloorgaan van vele woorden door het gemis aan voldoende articulatie bij dezen speler. Van Jan De Haan vernoemen wij gaarne zijn Oude Man en Hanania welke beide rollen hij levenswarm op de planken brengt. Baruch van Renaat Grassin is de geestdriftige jongeling gedreven van het eene uiterste naar het andere, steeds even eerlijk. Zijn verschijnen voor den grooten raad getuigt van een subtiel aanvoelen van zijn taak en de heele vertolking door staan wij verbaasd over zooveel vaardigheid. Wij zijn blij hier even te kunnen stilstaan bij een kleine rol dat Barbaix vertolkt en waarin hij zich als een groot acteur laat kennen. Barbaix speelt o.m. Nachun. Hij is in deze rol zoo levensecht getypeerd, hij speelt deze rol met zoo'n voorname overtuiging dat hij zonder het maar eens te willen heel dat tooneel op het voorplan komt. Wanneer hij bij het uitgaan zegt aan den koning: "Denkt op de stad!" voelen wij allen de groote ernst van de heele toestand. Rik Haesen komt maar eerst goed in actie in zijn Zefanias. Dat is echt schoon. Dat is doorleefd. Dat is het werk van een gewetensvol, temperamentrijk acteur. Maar ook Leo Hens, Alice Christiaens, Ward Hens en Piet Van der Auwera, die in hun kleinere rollen zeer verdienstelijk werk leverden. Want dat is opvallend in de vertooning van "Jeremias" dat de regisseur een evenwichtige homogeniteit wist te verkrijgen. Nooit vervlakking maar steeds verhevigd leven verwerkt door het innig samenspelen van de onderscheiden acteurs. Daar waar er groote massa moest worden gesuggereerd heeft Lode Geysen groote dingen verricht. Zoo vergeten wij nimmer dat radelooze volk dat Jeremias [???] het gevang haalt, [???] in en over en weer geloop dat honderden menschen oproept, daar waar er slechts 'n zestal aanwezig zijn.

Van het decor en de costumes kan worden gezegd dat deze met zorg werden samengesteld. Het herinnert het decor aan zekere Joodsche troepen die wij zagen spelen maar deze maal mogen wij ons heerlijk verheugen om wat hier door samenbrengen van verschillende factoren verkregen werd. Dit staat bij mij vast dat Jeremias een waarachtige tooneelgebeurtenis is van zeer goede beteekenis. De vertooning van dit grootsche treurspel brengt ons waarlijk uit het straatje zonder eind waarin wij de laatste maanden versukkeld waren. Het Vlaamsche Volkstooneel heeft met deze vertooning bewezen dat de huidige tijd voldoende levensenergie geeft om op 't tooneel groote dingen te verwezenlijken. De bewerking van Pater Boon doet geen oogenblik aan een bewerking denken, zij is door hare frissche kracht geroepen om als oorspronkelijk werk door te gaan.

Met deze vertooning mag men weer verhopen dat over heel het Vlaamsche land en nieuwe beweging kan tot stand komen tot meerdere werkmogelijkheid van het Vl. Volkstooneel en tot meerdere eer van ons Volk.