Het Vlaamsche Volkstooneel gaat ongestoord met zijn apostolaat voor de verspreiding en de vermoderniseering van het Vlaamsche tooneelleven voort. Heeft men er ooit wel eens aan gedacht met welk verbazingwekkend volhardingsvermogen de spelers van het Vlaamsche Volkstooneel moeten zijn behebt om zoo maar altijd voort te blijven trekken van het eene dorp naar het andere, met half-geradbraalkte lenden en niet-uitgeruste hoofden ? En beseft men wel goed dat de bezieling hiervoor niet kan uitgaan van broodwinning, maar dat het de liefde voor de kunst, de liefde voor Vlaanderen moet zijn die hier de stuwkracht vormen?

Gelukkig vindt het streven van het Vl. Volkstooneel hoe langer hoe meer waardeering in eigen land en zelfs daarbuiten. De hoogste plaatsbekleeders van 't land beginnen de vertooningen bij te wonen en zij staan verrast als voor een wonder.

Dit seizoen heeft het volkstooneel zijn repertorium weer uitgebreid met een serie stukken, die overal 't grootste succes oogstten. We noemen hier alleen de stukken, waarvan we foto's geven: « De Boodschap aan Maria », « De Nieuwbakken Edelman » en « De twee Coninxkinderen ».

De Vlaamsche Schouwburg te Brussel toont zoo nu en dan en voor zoover hij, van 't oogpunt van 't publiek, kan, zijn goeden wil om met dezelfde beweging mee te doen.

Daar had de vorige week de eerste opvoering van « Ave » plaats, het nieuwe stuk van Herman Teirlinck.

De schrijver noemt het een « oratoriospel op twee plannen en in twee tijden »; het speelt in den hemel, boven de aarde en op de aarde; de dekors zijn kubieke vlakken, witte doeken, groote ronde schijven, het alles opgehelderd door een tooverachtig en veelkleurig lichtspel, zoo zonderling, fantazijvol, aardig en schijnbaar onbegrijpelijk als het nieuw Teirlincksch gewrocht zelf. Alles is met opzet monumentaal bedoeld, en de drie Machten (maskers), die boven de aarde spelen, zijn voor velen somtijds onbegrijpelijke mysteries.

Wat er ook van zij, de schrijver heeft volgens zijne opvatting en volgens zijne fantazij, het Moederschap willen groeten ; hij wil betoogen dat de moeder berispelijk, onrechtvaardig en wreedaardig mag zijn, doch dat zij nooit ophoudt moeder te wezen en, door al hare dwalingen heen, haar kind boven alles en tot terdood dient. Doch wij moeten alle voorbehoud maken voor wat zijne thesis betreft. Het oordeel over het stuk is zeer uiteenloopend, doch sommigen noemen 't eene veropenbaring en een stap vooruit op den weg naar de nieuwe school, die, zooals in Duitschland en in Rusland, algeheel afbreuk doet met wat het tooneel tot nu toe is.

Men weet wat Teirlinck beoogt. Hij wil de scène met bijl en hamer te keer gaan: Vernietigen eerst, vernielen in ons hart al wat ons nog bindt aan de platte, één-dimensionale, armzalige tooneelvormen. In de plaats dringen een tooneelspel, dat is gebouwd, niet in de woorden alleen, maar tevens in al wat den regisseur ten dienste staat aan materialen uit onzen tijd. Het is hier overbodig te zeggen dat het Vlaamsche Volkstooneel sinds lang in diezelfde richting werkzaam is. Evenals de moderne architect van betonwerken moet een volkomen vernieuwd vakmanschap, dat zich met alle uiterlijke tooneelmiddelen vertrouwd maakt, den komenden tooneelschrijver, of liever nog den komenden tooneelbouwer, een groot en koninklijk veld met materiaal aan de hand doen. Wij staan nu in vollen crisis- of overgangstijd. Wij beproeven de kracht, van alle materialen, buiten het woord, en die wij later met evenveel gemak als het woord, moeten aanwenden om ze in en met het woord als bouwstof te gebruiken.

Onze rol moet vooralsnog zijn deze stelling vast te ankeren: tooneel is een monumentale kunst, wellicht de compleetste, waarin alle andere kunsten organisch, kunnen samengroeien.

De crisis te verhaasten is thans Teirlincks doel. Er is inderdaad een crisistoestand: wij vragen een overdadige belangstelling voor ieder theaterrequisiet op zichzelf, alsof dat op zichzelf een goocheldoel ware. Wij moeten stilaan naar een zuivering, een bezinking, een oplossing van alle middelen in het groote bouwwerk beginnen uit te zien. Dat groote bouwwerk, dat met den stijl van onzen tijd zal zijn gemerkt, dat moet op het einde worden nagestreefd.