Een creatie van het Vlaamsche Volkstooneel.

(Van onzen correspondent).

Brussel, 17 Februari.

De heer Willem Putman wordt wel eens een Zondagskind geheeten. En daar is inderdaad reden toe. Hoewel hij nog bijlange geen dertig is, vonden de talrijke stukken die hij -- onder zijn eigen naam of onder een pseudoniem tot hiertoe schreef, alle dadelijk een uitgever. En daarenboven staan ze geregeld op het repertoire van onze tientallen liefhebbersvereenigingen, als van onze theaters. Confraters die men wel van een tikje naijver zal verdenken, beweren dat hij de Vlaamsche tooneelschrijver is die de hoogste auteursrechten opstrijkt. Zonder enige moeite slaagt hij er ook in zijn nieuwe stukken te doen creeeren door de beste troepen uit dit land. Zoo ging Het Masker voor het eerst bij Dr. de Gruyter te Antwerpen, enkele dagen geleden, en voert het Vlaamsche Volkstooneel thans Van twee Coninxkinderen op, naar de aankondiging van den auteur zelf: twee gezichten van een motief.

Dat zijn verbazende vruchtbaarheid en zijn verbluffend aanpassingsvermogen den heer Putman, die zoowat overal gegrasduind heeft en dan ook telkens onder anderen invloed bleek te staan, meer dan een leelijke part gespeeld hebben, staat vast. Hij is sedert jaren de jeugdige, ijverige, veelbelovende auteur die al de knepen van het tooneel kent, die goochelt met de technische moeilijkheden, die een goeden dialoog kan schrijven, die -- nu ja! die een schitterend artist zou zijn, indien zijn werk eenige diepte had, indien het ooit den klank had van het echte, het doorleefde. Hij is, en voorloopig blijft hij, een jongeling met een schoone toekomst. Wat reeds heel veel is voor een man van zeven-en-twintig jaar, doch niet genoeg voor iemand met zijn gaven.

Van zijn handigheid en zijn streven naar vormvernieuwing, doch tevens van zijn groote, ontvankelijkheid voor vreemde invloeden, getuige opnieuw zijn laatste tweeling-stukken. In een Antwerpsch tooneelblad heeft hij onlangs uiteengezet hoe een verblijf aan zee hem bracht tot het schrijven van deze twee werken te gelijk. "Het Masker, een spel in halve tonen", handelt over een dochter van een baron, die uit liefde eenvoudig kamermeisje wordt, na een bal-masqué waarop zij, bekoorlijke Colombine, kennis gemaakt heeft met den Pierrot, die de begaafde en bemiddelde cellist-virtuoos Frank Hoorendal voor één avond was. Dat zij enkele dagen het brood van de dienstbaarheid at, bleek het eenige middel om over het diepe water heen te komen.

Men denkt even aan J. J. Bernard, den schrijver van Martine met de vele momenten van stilte op het tooneel; en de schimmen van Marivaux en de Musset komen om den hoek kijken.

In het liefdelied in drie zangen, in opdracht van Het Vlaamsche Volkstooneel geschreven, dat Van Twee Coninxkinderen heet, vinden de twee gelieven elkaar slechts in den dood terug. Johan de Meester Jr., die ditmaal zelf voor decor en costumeering gezorgd heeft, vond hier een goede gelegenheid ons een proeve van simultaan tooneel te geven. In een teedere kleurharmonie van gordijnen, die best past bij dit zoetemelksch stukje, gebeurt de handeling gelijktijdig op beide oevers van de diepe zeeëngte hier door éen meter breede gracht gesuggereerd, zoodat herhaaldelijk een gezegde van een personage van links afwisselt met de verklaring van iemand van rechts. Een synchronisme dat, wanneer het binnen matige perken gehouden wordt, tot aardige effecten aanleiding geven kan.

Op het voorplan zit -- kleurig realisme dat nog versterkt wordt door het aanwenden van plat-Gentsche taal en beeldspraak -- een visscher in zijn bootje, die slechts af en toe aan de actie deelneemt, vooral in het derde bedrijf, en hoofdzakelijk dienst doet als een, overigens gemakkelijke tegenstelling met de.... litteratuur op de planken. Want wat is het eigenlijke stuk anders dan een dramatiseering van het bekende liedje waarop de titel slaat? Een dramatiseering die ons, ondanks het mooie litteraire kleed waarmee de zoetbespraakte heer Putman het thema omhangen heeft en het talent, waarmee de acteurs van het Volkstooneel en het a-capellakoor, de Scola Cantorum, achter de schermen de middeleeuwsche liederen zingen, slechts matig interessceren, laat staan boeien kon.

Wij zullen niet vitten over het feit, dat in een Middeleeuwsche sprookjesburcht reeds zestiendeeuwsche zangen bekend waren, als Het Looze Visschertje bv. Noch over de precieuse benamingen, waarvan men aan een zijde van het water blijkt te houden, in de hofhouding van de Koningin, wier zoon straks den dood in de golven zal vinden: darling, mammie, madame.... Erkennen wij liever de verdiensten van hen wien de zware taak was opgedragen aan deze litteratuur een schijn van leven in te blazen. Renaat Verheyen, als jonge prins betoont zich hier nogmaals een Van de beste zoo niet de eerste van de mannelijke krachten die het Vlaamsche Volkstooneel bezit. Greta Lens, de prinses, en Judith van Gelder als Maritza, haar jonge verliefde hofdame, verdienen allen lof. Tilly van Speybrouck was een te precieuse, al te dikwijls flauwvallende Koningin, die de intenties van den schrijver ietwat aandikt. Jan Plaat, de professor van Monseigneur den prins, en vooral Emerence De Moor beurtelings als "oude quene, een al zoo vilijnich vel", en volksche visschersvrouw waren goed op dreef. Dank zij hen is deze avond dragelijk geworden. Putman's model: Malbrough s'en va-t-en guerre, van Achard, hoewel geen gaaf tooneelstuk, staat toch zooveel hooger!

Neen, een onbetwistbaar talent als Putman mag niet in vooze litteratuur ten ondergaan. Moge de afkeuring van wie het goed met hem meenen, hem bijtijds tot bezinning brengen!