Van onzen trouwen medewerker, Paul de Mont, die ons een uitvoerige studie belooft over Anton van de Velde, ontvangen wij onderstaand schrijven (in vereenvoudigde spelling) over Het Nieuwe Tooneel, uit Gent; en de opvoering, door dit verdienstelijk gezelschap, van het bekende werk : Vadertje Langbeen !

«Een artiekel van Willem Putman had me, een maand geleden ongeveer, het bestaan doen ontdekken van Het Nieuwe Toneel, semi-reizend gezelschap, voornamelik te Gent spelend, maar ook daarbuiten optredend en staande onder de leiding van Marcel Schumacher. Putman, die gewoonlik bezadigd kijkt en zonder vooringenomenheid, had er zich lovend over uitgelaten en mijn nieuwsgierigheid geprikkeld. Ik heb dan ook niet verzuimd er naar te gaan kijken, toen het optrad, te Ninove, in het Vlaamsch Huis. En ik ben eens te meer met een uitstekende indruk vandaan gekeerd.

Er bestaan op dit oogenblik in Vlaanderen twee toneelstromingen, de zogezegde klassieke en de zogezegde moderne. Duidelijkheidshalve zouden we misschien beter zeggen : de elektriese en de sistematiese. Van de eerste is De Gruyter de meest gezaghebbende vertegenwoordiger, van de tweede De Meester.

De Gruyter speelt onverschillig klassiek of hedendaags werk, komedie of drama : elk stuk vertoont hij in het décor dat er bij hoort, in de stijl die het vergt. De Meester integendeel kiest bij voorkeur werken die zich lenen naar zijn hand en drukt op allemaal de stempel van zijn persoonlike speelstijl.

Prakties grijpt De Gruyter steeds naar stukken van het Europees répertoire, die elders plankenvast gezet zijn en hun proeven geleverd hebben. De Meester integendeel pakt gewoonlik uit met jong werk, dat hij schraagt door zijn persoonlike regievondsten, of met oud werk waaraan hij een nieuwe eigene interpretasie zoekt te geven. Het rezultaat is, dat je bij De Gruyter steeds solied werk te zien krijgt in een uiterst verzorgde vertolking, niet verrassend door haar oorspronkelikheid maar bewonderenswaardig om haar degelikheid, en bij De Meester baanbrekende spektakels, sommige effenaf geniaal, andere minder geslaagd, nooit evenwel minderwaardig.

De Gruyter streeft er naar om de toneeltekniek in Vlaanderen tot europees peil op te voeren -- en wat zijn Nederlandse Schouwburg betreft is dit al lang een voltrokken feit, -- De Meester ijvert integendeel om in het europees toneelkompleks de Vlaamse speelstijl in te burgeren, iets waarin ook hij geslaagd is, zoals blijkt uit het onthaal dat de gastvoorstellingen van het Volkstoneel in het buitenland, Frankrijk, Duitschland en Nederland, genoten, hebben.

Schumacher, nu, hoort blijkbaar tot de school van De Gruyter, tot de elektriese richting. Hij speelt Gudrun naast Bruine Suiker, Judas van Verschaeve naast Pegge-mijn-schat, Vadertje Langbeen naast Mama's kind.

Vadertje Langbeen is voor een gemengd publiek een ideaal kasstuk. Het is duidelik gesteld, traag van tempo, terdege gesuikerd, flink gebouwd : de intrigue ontwikkelt zich gezapig, methodies, zonder ontredderende verranderingen. In elk bedrijf komen er één of twee werkelik spannende toestanden; voor de rest is de stijl er op berekend om de akteurs een pathetiese speelgelegenheid te verschaffen. Het ding zit vol afwisseling, vol knepen, vol handige kontrasten, de toeschouwer krijgt zijn traantje van wee en zijn traantje van wonne : kortom, een stuk zonder literaire waarde maar op-en-top teater. Het is bovendien stichtelik, nobel, boordevol gepropt met dit angelsaksies humanitair predikantisme dat ook « De Blijde Komst » van Jerôme K. Jerôme, door mij destijds vertaald en door het Volkstoneel gespeeld, doordrenkt en de argeloze, treffelike, demokratiese vlaamse burger naar het hart gaat : de meisjes zijn schoon, de kwezels antipatiek, de rijke smachthalzen worden over de hekel gehaald, de jeune premier weet met zijn fatale liefde geen weg en wat kan een fatsoenlik man al meer wensen ? Bizonder als er dan werkelik flink geakteerd en schrander geregisseerd wordt, zoals het hier het geval was.

Onvoorwaardelik valt te loven, in de troep van Schumacher, zijn homogeneïteit. Het samenspel is voortreffelik : al de akteurs spelen hun rol vast, sekuur : al de tiepen zijn helder ingekleed. Het gehalte van de troep mag goed heten : de mindere elementen staan kranig hun man (of hun vrouw) naast de uitblinkers, Adry Derese en Schumacher zelf.

Wat ik van Schumacher gezien heb in het eerste bedrijf, waar ie zakelik mocht spelen, bezorgde me de overtuiging dat ie een uitstekend komediespeler moet zijn. Hij beweegt gemakkelik, met zwier en distinksie, hij weet hoe zich te houden, hij heeft vooral een mooi orgaan en een verzorgde, uiterst duidelike diksie. In de overige bedrijven had ie het aan de stok met een opgeschroefde tekst : maar hij heeft het klaargespeeld om die bombastiese tirades met beheersing en met takt af te steken, daarin trouwens knap bijgestaan door zijn partenaire. Adry Derese is één van die actrices, die moeten onder stoom geraken. In het eerste bedrijf, waar ze trouwens de ondankbare rol van een mishandeld zeventienjarig weesje te vervullen had -- in een kinderrol heb ik nog maar ooit één vrouw werkelik subliem weten spelen, namelik Ludmilla Pitoëff in « Mixture » van Lenormand -- in het eerste bedrijf zeg ik, kon ze haar volle maat niet geven. Maar in de volgende bedrijven, bizonder in de liefdescènes heeft ze zich veropenbaard als een temperamentvolle, bedrevene, consciencieuse artiste.

Het gaat niet op om iemand of een troep afdoend te beoordeelen na één voorstelling, biezonder dan nog als het een stuk geldt van het tiepe van Vadertje Langbeen, waar al de beroepsroutine per se bij te pas komt, maar uit die vertoning en een kort gesprek dat ik nadien met Schumacher gehad heb, is me gebleken dat we in die regisseur, een onderlegde, knappe kracht mogen begroeten. Zijn arbeid verdient belangstelling. Hij is niet duur -- zijn uitkoopprijzen schommelen tussen de zeven honderd en de duizend frank -- en hij geeft waar voor dit geld. Biezonder in die centra, waar het Volkstoneel bezwaarlik kan optreden, zal zijn gezelschap een leemte aanvullen.

Als ie hier en daar nog een ietsje aan de uitspraak kon schaven bij sommige van zijn mensen -- Gentenaren wellicht ? -- was het er niet te kwader om. »