Dinsdag 20 Maart diffuseerde R.C.B. een Passiespel dat, vermeen ik, in het Théatre Molière, werd vertoond. Ik weet niet of, voor het verschijnen van deze bijdrage, andere protesten zullen opgegaan zijn. Zooveel te luider klaag ik hier aan : abominatie en nonsens. Of het als een Katholieke manifestatie ging heb ik nergens gevonden : In alle geval diende het katholiek te zijn van de bovenste plank, en was het zeker onverantwoord van R.C.B. zich in dergelijke mate te bulten te gaan dat het noch Katholicisme, noch kunst gaf en dus in geenen deele Katholieke kunst. Nu mogen er eventueel weer 'duizenden' brieven van instemming en gelukwenschen zijn toegestuurd: te erger is de profanatie en de bespottelikkeid. Het sukses is niet alleen een leugen in dit geval maar meer een doem voor deze die het met hun gezag inschikkelik aanvaarden en patroneeren. Wat dan als ze 't gebeurlik zonden helpen bewerken langs propaganda of wat ook. De wereldtentoonstelling te Antwerpen kende een Passiespel dat gewoon een gruwel was Met lokale passiespelen gebeurde het daf ze tot vijftien vertooningen bereikten waar ´duizenden' naartoe-stroomden. Precies weer door onverantwoord propagandeerend steunen van die bet beter moesten weten en doen en de larie die alom reeds verkocht werd met een Ersatz-Oberammergau of een al eventreurige kopij, had allicht het onthaal verdiend van de "Poesjes" in Concience's volksche beschrijving.

Maar de Molière-vertooning. Of het visueel iets zou geweest zijn heb ik... over de radio natuurlik niet kunnen uitmaken. De speaker verontschuldigde zich liet dekor en de luxe van de costumes niet te kunnen beschrijven. Maar, brave man, dat is nog geen tooneel en een passiespel is al even-min een mode show als een dansexhibitie. Spectaculair was er natuurlijk aan de goeie gemeente gedacht. 'Salomé danse sous ! un voile noire transparent (dat adjekfief doet mooi... in een katholieke reportage)... Salomé danse pour le Christ... s'approche de Lui et voici que le regard du Maître la trouble...' Dat motief keert tegenwoordig zoo goed als geregeld terug in de passiespelen. Het blijft niettemin een toegeven aan den wereldschen geest. Tegen het feit als zoodanig heb ik niks. Ik kan het zelfs zeer waarschijnlik vinden in de Herodespsyche. Maar dan moet toch vooropgezet dat het - in de regie - Katholiek moet worden opgelost. Zoo dat de wulpschheid van den dans, zelfs zijn louter zinnelikhied, niet als een ontwijding kan worden aangevoeld van de Christusfiguur, van de Christusidée. Een eventueel historische mogelikheid doet daar niets aan af. Vroeger, naar aanleiding van P de Mont's Geding, wees ik er reeds op dat, in dien geest, de dans vanaf den inzet moet worden gebroken door de ´regard du maître'. Ik beriep me daartoe op om ook op de scenische aanduiding van P. de Mont zelf al werd die aanduiding in de opvoering niet altijd op het oog gehouden. Wat het in Théatre Molière geworden is, weet ik niet, maar R.C.B... diffuseerde, en over de radio was het een mislukking - als Katholieke regie.

Daar is me maar een geval bekend waar de auteur-regisseur de dans spectaculair wist te redden en tevens de Katholieke idee zuiver bewaarde. M van Vlaenderen annoteerde zijn dans dat hij groeien zou tot een ´aanbidding' van den door zijn aanwezigheid diepopwerkenden Godmensch. En nog wel van het begin af en voor de inwerking op de medespeler- In hoever het scenisch te realiseeren zou zijn zou de ondervinding moeten leeren.

Het spel zelf of juister het gesproken gedeelte - excuus dat ik het maar voor anderhalf uur volgde maar het walgde me - was hol en valsch en drakerig. Een Christus van koekendeeg met kleverige, tranige stem; een Maria als een knirpende pop; een weg weer zeggen dat de vinnigheid van een gesprek miste of de teedere gemoedelikheid van een onderhoud; een lijmerige naieviteit bij de apostelen en waar er wat gloed zou loskomen, bij Arimathea, was het van romantische drakerigheid of herberg-meeting.

Voor den inhoud een paar aanteekeningen. Het proces: een leugen. De kern van het ding ligt in het Evangeliewoord "Jesus autem tacebat: Jezus zweeg" Hier laat de auteur een galerij van Evangeliemomenten afdreunen. De dramatische waarde moest integendeel langs en rond dat "zwijgen" "groeien en tot gebalde hoogte stijgen. De getuigen? Nog eens zegt het Evangelie: "Non conveniebatit: ze stemden niet overeen" en hier hoopte een opstapeling van (schijn)-beschuldigingen waar tegenspraak echter niet aan le ontdekken valt. De tusschenkomst van Jozef van Arimathea wordt een woest geweld als het Evangelie amper laat doorschemeren dat hij, even als Nicodemus "In 't geheim", leerling was van Jezus en "non assentiebat : nÌet instemde" met het Sanhedrin. Dichterlijke vrijheden van den auteur? Och kom, die vrijheden mogen toch niet zoover gedreven dat ze in botsing komen met de ijzige grootheid van het Evangelie en in tegenspraak met den meest opvallenden zin ervan. En zoo voor de scène in den hof en andere. Ik spreek me niet uit over den heelen tekst om de eenvoudige reden dat ik het geheel niet heb willen, niet heb kunnen volgen. Maar de gewraakte deelen zijn afdoende om, op zijn minst, de diffuseering door R.C.B. onverantwoord te verklaren. We hebben warempel wel wat anders te doen dan ons zelf de schoonheid van het Evangelie en de waarde van' Katholieke kunst, - zij het dan door een goedgemeend onbegrip - bespottelijk te maken. En dat acht ik het geval, en nog wel in zeer hooge mate, met wat hier gebeurde. Een vergissing? Ik hoop het; maar dat er voortaan scherper worde toegezien.

De Brusselsche "kunst"-milieu's gaven al meer blijk van spijtige tekorten. Ze ontdekken initiatieven die op het moment van de Brusselsche ontdekking, al jarenlang in de Vlaamsche 'provincie' opgeld maakten zelf de ´Palais des Beaux Arts' en zijn weekblad vergrepen er zich aan. Dat is alles nog geen reden dat de Katholieken, te Brussel, dergelijke wegen zouden bewandelen. Moderne passiespelen hadden ze waarachtig toch van een heel wat beter gehalte van Katholiek standpunt uit en allicht ook als technisch werk aan P. de Mont's Geding, van Vlaenderen's trilogie of de Ghelderode's Barrabas - dat nog wel oorspronkelijk Fransch is... maar, te Brussel, in 't Nederlandsch moest gecreëerd worden. "Bruxelles, petit Paris": dan ook wel een "reflet" van de "ville lumière" ? Laat het dan asjeblief, geen nachtpitje of ook geen glimworm zijn - en vooral, dat de Katholieken er dan toch niet hun eigen licht aan opsteken of niet verdwaasd gaan doen, door het op den standaard plaatsen ervan, hun eigen grootheid, hun eigen schoonheid van geloof, evangelie en Katholieke kunst te kleineeren en dom-bespottelijk te maken.

NASCHRIFT. Op het punt voorgaande bijdrage te posten zet K.V.B.O. in met een Passieavond onder de verantwoordelike leiding van de K.A.J.-Aalst. Het was een eer zeer eerlike proef die bovendien op uitstekende wijze is uitgevoerd. De aanhef bleef eenigszins onvast en aarzelend. Het slotkoor was niet genoeg gevuld niet zwaar genoeg bezet. Maar het geheel was van merkwaardige soberheid en getuigde ook zeer van edelmoedige verzorging en van voornamen kunstzin. Ik heb niet de gelegenheid gehad te achterhalen hoe of door wie de samenstelling was gebeurd, de regie was geleid of de elementen in drilling bijgehouden; maar ik breng openlik hulde aan de merkwaardige inspanning en het meer dan gewoon slagen in de realisatie. Als R.C.B. zou hebben geluisterd, heeft het een zeer prijzenswaarde les kunnen genieten over wat waardig is te worden gediffuseerd, en tevens kon Brussel er aan leeren wat het platte land in Vlaanderen verman zonder het opscheppen van grootsteedsche schouwburgen en hun malle geklets.