Brieven uit Brussel.

Schouwburgiana.

Daar zijn in Brussel (natuurlijk) verschillende Schouwburgen en elke schouwburg heeft, behalve zijn vaste ligging, zijn vaste toelagen, zijn vaste aankondigingen, zijn vaste bedienden voor kleedkamers en plaatsaanwijziging, zijn wisselende stukken, zijn wisselende artisten, een min of meer vast publiek.

In Amsterdam en Den Haag treffen wij een min of meer overeenkomstig verschijnsel aan: de adepten van het Concertgebouw en de trouwe bezoekers van het Nederlandsch Tooneel, de abonné's op de Diligenta-concerten en de napitué's van de Fransche opera al zijn het dikwijls dezelfde heeren en dames, vormen en boc genomen, beschouwd als "het publiek" een geheel verschillend lichaam en hoe meer uiteenloopend de plaatsen zijn, waar ons volk vergast wordt op dramatische kunst of wat daarvoor door moet gaan, des te meer verscheidenheid is er ook in de Pluimage der toeschouwers.

In Brussel, gedeeltelijk metropolis, gedeeltelijk hoofdstad des rijks, gedeeltelijk oude historische stad met een rijke ziel en een roemr ijk verleden, gedeeltelijk electrische centrale van de Fransche-Belgische cultuur, gedeeltelijk oude gezellige provinciestad, gedeeltelijk oord van wereldsch vertoon, met vele daartoe geëigende behoorlijke, en weinige minder behoorlijke ontspannings-plaatsen, waar allerlei vreemdelingen vermaken komen zoeken waarvoor te hunner siege de gelegenheid of de gepaste vrijheid hun ontbreekt, in Brussel, dus middenpunt van het land, Centrum van verkeer en handel, met een nijvere, werkzame, ondernemende bevolking, bestaan er dus ontelbare schouwburgen, en het eigenaaraige ervan is misscnien wel, dat iedere schouwburg zijn heel aparte publiek heeft.

Al de vreemdelingen gaan natuurlijk naar de Munt, Le Théatre Royal de la Monnaie, zoo genoemd omdat in 1698 Jean Paul Bombarda, schatbewaarder van den Gouverneur-generaal der Nederlanden, Maximiliaan van Beieren, de oude Munt aankocht om op die plaats een schouwburg te bouwen, waarvoor hij zelf de teekeningen leverde en welke door Servadoni versierd en afgewerkt werden, de Muntschouwburg was hiermede gesticht en de oude naam "le Monnaie" bleef bestaan.

De Muntschouwburg geniet een wereldvermaardheid en kan wedijveren met de beste theaters der wereld. Het oude gebouw bleef bestaan tot aan het einde der 19de eeuw, ofschoon reeds sedert 1785 voornemens bestonden om de Munt grooter en ruimer te herbouwen, welk plan echter eerst in 1819 ten uitvoer kwam.

De Muntschouwburg geniet de ruimste toelagen en de duurdere plaatsen zijn er dan ook van overheidswege vastgesteld, zoodat men hier in Brussel het eigenaardige schouwspel geniet, dat de deftigste en voornaamste gehoorzaal van de hoofdslad tevens de goedkoopste is. Ik neem dan natuurlijk alleen in aanmerking de duurdere schouwburgen, als Théatre du Parc, Galeries Saint Hubert, Alhambra, Vaudeville, Gaily, Théatre du Marais. De volksschouwburgen zijn uitteraard goedkooper.

Natuurlijk brandde de Munt dan, als iedere rechtgeaarde schouwburg, in 1855 nog eens af, wat wel jammer was om de historische beteekenis van het oude gebouw, waar in 1830 na het opvoeren van de "Stomme van Portici" zooals bekend is de omwenteling uitbaar, tengevolge waarvan de Hollanders verzocht werden een beetje naar het Noorden op te schuiven. Maar overigens deed dit ongeval meer goed dan kwaad, want evenals Phenix uit zijne assche, hebben theaters de hebbelijkheid altijd ruimer, beter en mooier uit hun sintels te verrijzen.

In de Munt wordt uitsluitend Fransche opera opgevoerd en goed opgevoerd, eerste klas zangers, eerste klas orkest en eerste klas publiek. De zaal is mooi, luchtig, ruim en gezellig in den geijkten operastijl, en het publiek welgekleed -- oo heeren zeer hoog en de dames nog al laag van den hals -- en daarbij welgemanierd, wat in den Belgique niet van alle publiek kan gezegd worden. Er heerscht een atmosfeer van rustige voornaamheid, zooals past bij de werken van groote componisten.

Hollanders, vooral Hollandsche dames, ergeren zich aan het feit, dat er in den foyer alleen koude dranken te krijgen zijn, maar men dient rekening te houden met de gewoonten van het Brusselsch publiek, dat na afloop heel braaf als de Hagenaars of Amsterdammers lijn 3, lijn 5 of lijn zooveel naar huis neemt, maar op zijn gemak nog wat nakaart in de om den Muntschouwburg gelegen fijne en eenvoudige restaurants en café's, waar thee, koffie en andere verwarmingsmiddelen in ruime mate voorhanden zijn.

In de Munt gedraagt men zich waardig; men praat niet te luid, de dames eten fijne pralines uit keurige zakjes en voor vestiaire of programma wordt men niet afgezet.

Er werden tot nu toe alleen klassieke werken gegeven en toen verleden jaar "l'Heure Espagnole" op het programma verscheen vond menigeen terecht, dat, hoe goed de muziek ook was, deze korte opera om zijn inhoud niet door den Muntbeugel kon. En "La Fille de Madame Angot" wekte zelfs een storm van protest op, want deze plebejische dame hoort heelemaal niet thuis in dergelijke omgeving, al heeft het publiek er haar goed ontvangen.

De jonge meisjes van goeden huize (het meisje van goeden huize is een type dat hier nog bestaat en zoo min of meer bewaakt en gechaperonneerd wordt, al begint ze te verdwijnen) begint haar intrede in de wereld gewoonlijk met "Mireille" of "Aïda" in de Munt en heeft dan een roomkleurig of zachtrose toiletje aan.

Het Théatre du Parc is al even voornaam en maakte een prettigen lichten ietwat bonbonniée-achtigen indruk. Men speelt er de goede Fransche stukken, klassieke en moderne, toen meest moderne en allermodernste. De acteurs uit Parijs komen hier dikwijls een week na de opvoering van een première in Frankrijk, om er ons van te laten genieten; de prijzen zijn dan hoog, het publiek is uitgelezen, zwartgerokt en licht getoilletteerd, en de stukken, die er gespeeld worden, moeten een zekeren toets kunnen doorstaan. Le Parc is evenals La Monnaie, het theater voor deftige, voorname menschen, die dus voornaam doen en er ook nog voorname begrippen op na houden. Anders is het in de Galeries Saint-Hubert, zoo genaamd omdat het theater gelegen is in de Passage of Galeries. Mijn hemel, het is daar ook duur.

Men speelt daar eveneens de nieuwste Fransche stukken en is er zoo kieskeurig niet als in het Théatre du Parc. Wel gedraagt men er zich voornaam, uit hoofde van de dure plaatsen en wat dies meer, maar men kan er gerust lachen, luidop zelfs, mits op beschaafden toon.

Dan is er de Gaily, en de Alhambra, en de Scala en de Vaudeville, waar wat meer toegaat dan bij menschen, die over zeer gevorderde begrippen en een zeer rekbare moraal schikken en waar de toiletten en het publiek dus die lijn volgen. Dan is er het Théatre Molière, burgerlijk en goed, waar men zich niet hoeft te kleeden, en waar zelfs heel veel fatsoeniijie draken gegeven worden en hiermede is de doopceel der Brusselsche schouwburgen gelicht. Om over de cinema's te beginnen, dat is een onbegonnen werk. Ik zou net zoo goed een beschrijving op touw kunnen zetten, van al de heeren die zich scheren en van al de dames die zich poederen, hun aantal is legio en er zijn er voor alle beurzen en alle standen.

Daarnaast hebben wij dan voor de Vlaamsch sprekende bevolking, dus het grootste deel van het echte, oer-echte Brusselsche volk, de Vlaamsche schouwburgen.

Geen kwestie van smoking of gekleede jas; van decolleté en paarlen in het haar. "Dat ziede van hier madammeke, als 'ne mensch maar justekes taijd hét, veur zene souper, dan schiet 'em al gaawkes zijnen frak ano en anavant. We maken der niet meer ambras voor als voor de cinema...."

In den Koninklijken Vlaamschen Schouwburg, die ook een ruime toelage geniet, maar uit zichzelf al de prijzen ter beschikking van de meest bescheiden beurs stelt, is het lang niet mis. Daar is een loffelijke directeur, de heer Jan Poot, en daar is een ijverig regisseur, en daar zijn verscheidene acteurs met werkelijk talent, ik noem slechts Janssens en Arie van den Heuvel en Rezie Verschueren en daar wordt werkelijk nu en dan wel eens een heel goed stuk gegeven op Woensdag en Donderdag en dan doet de elite der Vlamingen zijn best om de zaal te vullen. Dan is daar Herman Teirlinck, de schrijver van "Het Ivoren Aapje" met zijn sardoniscnen glimlach, dan is daar Professor Vermeylen, de vader van "De Wandelende Jood" en hij wandelt door de mooie gelagzaal met waardigen tred, dan is daar Toussaint van Boelaere met zijn glimlach en Ernest Claes met zijn baard, dan is daar somtijds Stijn Streuvels met zijn vierkanten kop en Hendrik van der Wal met zijn Hollandsche voornaamheid... en dan is er het publiek, in casu het Vlaamsche publiek. Hier is het de goede gezonde Brusselsche bevolking, die houdt van uitgaan en plezier, die sinaasappelen eet (ook in de loges) en ulevellen en chocolade, om welke reden er overal met dikke vette letters staat aangeplakt, dat het wegwerpen van papieren zal gestraft worden met ik weet niet welke vreeselijke poene.

En aangezien de molens moeten draaien en de schoorstenen moeten rooken, maken de kunstlievende bestuurder en de hooger aspireerende regisseur en de naar wereldberoemdheid hakende artisten van den nood een deugd, en als ze het een poosje geprobeerd hebben met "De Vertraagde Film", "Ik dien" met "Stoops Fecit" en "Het Kinder-nummer" dan vallen ze maar weer terug op "De Twee Weezen" of "Marie-Antoinette" of "De Roode Toovenaar", die ik weet niet hoeveel honderd opvoeringen beleefde bij uitverkochte zaal en waarvan Rezie Verschueren bijna met tranen in haar oogen en toch nog met een lichte poging tot humor verteld, dat zij zich veertien keer verkleeden moest! Veertien keer en dat in een draak.

Dan zijn er nog de Folies-Bergère, vroeger Fransch, maar nu ook Vlaamsch volkstooneel, en daar gaan de operettes hun gang. Het Duitsche en Oostenrijksche genre floreert er in al zijn vertalingen, mitsgaders de parodie en het publiek is er wel een tikje minder fijn dan in den Vlaamschen Schouwburg. Maar de Folies zijn dan ook niet eens "koninklijk", en dat maakt aanstonds eenig verschil.

Over het Theatre du Marais, zoo genaamd omdat het in de oude Broekstraat gelegen is (vergelijk Brussel-Bruxelles-Broek-sele), dat werkelijk poogt naar een vernieuwing der tooneelkunst en hierin den Vieux Colombier uit Parijs nastreeft, hoop ik bij gelegenheid wat uitvoeriger te schrijven.