Teirlinck noemt "Ik Dien" een spel ter verheerlijking van Zuster Beatrijs en in zijn "argument", dat hij ter verantwoording liet drukken in den spelwijzer, zegt hij: "Dees spel is een modernistische omwerking van, het middeleeuwsch gedicht: Zuster Beatrijs. De oude legende geeft hier aanleiding tot het aanwenden van een dramatischen opzet die de uitbeelding naar den huidigen tijdgeest wenscht te richten."

Het is wel een interessante compositie en een mooie brok literatuur. Al de personnages zeggen de meest verzorgde bladzijden Teirlinck-literatuur op. En die is werkelijk schitterend van woordenpraal. Maar dan staan we nog aan de literatuur en nog niet eens aan den boord van het drama. De samenstelling ook openbaart elk oogenblik den geestigen, fantasierijken virtuoos die Teirlinck is en als we in bedrijf II de duivel op de kermis hoorden roepen "Mijn spel is geen zwanze" dan meenen we de stem van Teirlinck zelf te hooren. Maar dan beginnen we maar eerst van die zwanze te gelooven. Het tweede bedrijf is trouwens de "vondst" van dit spel, evenals het "vertraagd tempo" de vondst was in "De Vertraagde Film".

Bedrijf II alleen kan als tooneelinhoud werkelijk aanspraak maken op zekere merkwaardigheid. Voor het overige gebruikte Teirlinck oude tooneelelementen uit onze moraliteiten, sinnespelen, abelespelen, enz. We kunnen hier alleen de virtuositeit waardeeren waarmede die gebruikt worden, maar we vinden er niets in te bewonderen. Vervolgens: de tooneelschikking, de kleuren, de acht schermen, de toon van het spel, die door Teirlinck zelf waren aangeduid en die zeker ongewoon sterk decoratief aandeden.

Nieuw tooneel, of eenige nieuwen tooneelstijl is in "Ik Dien" nergens te ontdekken. Spiritueele vondsten, zooals we reeds aanmerkten, wel. En algauw moeten we nu ook beslist protest aanteekenen tegen de schennis van den geest der oude katholieke legende die hier gebeurd is en tegen de vele gelegenheden tot een echte uitpluizing en uitrafeling van zinnelijkheid die in het spel wordt geboden. Als Beatrijs hier uitgeteekend stond, dienend waaraan zij op de heiligste wijze had verzaakt, dienend later het vleesch in laagheid, en eenmaal berouwvol teruggekeerd, dienend weer de eenige groote liefde, dan hadden we nog iets van den geest der oude legende overgehouden. Maar Teirlinck heeft het lichtzinnig gebouwd tot het spel van wie gediend heeft "waaraan niet kan wederstaan worden" !! in de wereld, en die achteraf als de "lente" voorbij is weer dienen komt in het klooster - en haast op eenzelfde plan stelt hij dat tweeërlei "dienen". Want zoo staat het ook in den spelwijzer te lezen: "Maar het goddelijk gezag heeft toegegeven dat zij in alle menschelijken waarheid heeft gediend". Daarom: even als op vele plaatsen van het werk ons gemoed in opstand kwam tegen schreeuwende stijltegenstrijdigheden, evenzoozeer komt ons katholiek geweten in opstand tegen den ethischen inhoud van het werk.

Laten we eerlijk aanteekenen dat de eerste opvoering van H. Teirlinck's nieuw spel "Ik Dien", Zaterdagavond meer dan een succes is geweest. De volle zaal was driftig met haar applaus. Maar het allooi van dit succes zal wel zeer gemengd zijn geweest.

Al de speelers leverden verzorgd werk, Mej. R. Verschueren als "Beatrijs" wrong zich boven allen uit, terwijl ook Mej I. Veirman als "Tange" Mej. P. Dieltjens als "Onze Lieve Vrouw" en M. A. Dubois als "De duivel op de kermis" voornamelijk moeten worden geciteerd.

J.B.