Wij zagen dit stuk destijds in het «Théatre de Paris». De indruk, dien wij ervan meedroegen was, at we hier stonden voor een volkomen onvertaalbaar werk, zoo wemelt het van specifiek Fransche en dan nog meer bepaaldelijk Marseilleesche uitdrukkingen, -- waarvan de lokaalkleur o.i. niet overdrachtelijk op andere talen kon worden toegepast. Deze lokaalkleur is van het stuk de grootste

aantrekkelijkheid, spijts den diep menschelijken achtergrond, die de sentimenten van de hoofdpersonen beheerscht. Men kan natuurlijk het uitwendige gebeuren van «Marius» transponeeren in alle havensteden. Maar dan is er een meesterhand toe noodig, om met plaatselijke eigenaardigheden in de vertaling de geestigheid van het origineel nabij te komen.

Om bij één figuur te blijven; Marius' vader, een monument in Pagnol's schepping is ondenkbaar, tenzij een zuiver zuidelijk Fransch decorum. Het is een volksch typus met al de eigenaardigheden van de snoeverige zuiderlingen die de Cannebière afketsen. Natuurlijk kan «Marius» Antwerpsch worden gelocaliseerd, en het Schipperskwartier is voor dit stuk de ideale omlijsting. Maar dan moet Pagnol's werk grondig, d.w.z. heelemaal worden omgewerkt, en de oorspronkelijke tekst moet daarbij een algeheele wijziging ondergaan, waarin Pagnol's aandeel per slot slechts gering zou overblijven.

Uit wat voorafgaat kan men merken, dat wij met een scherpe dosis skepsis naar den K.N.S. zijn gegaan, om de première van dit stuk bij te wonen. Temeer, daar wij van de Fransche opvoering een letterlijk onvergetelijken indruk hebben meegedragen, zoo was dit af en harmonisch in alle opzichten. Er dient natuurlijk bijgevoegd, dat te Parijs dit stuk reeds ongeveer een jaar affiche hield, en dat de acteurs dus heelemaal waren ingespeeld, waardoor een resultaat werd bereikt, dat we natuurlijk niet van een openingsvoorstelling mogen eischen. Over 't algemeen moeten we erkennen en wij doen dat gaarne, dat onze spelers, de gantische taak, die hun wordt opgelegd, met een maximum verdiensten tot een goed einde brengen.

Een openingsvoorstelling, als bijv. die van «Veel leven om niets», was feilloos in alle opzichten en stond op een merkwaardig hoog stijlplan. Nu mag men niet vergeten, dat onze spelers circa om de veertien dagen en sommigen zelfs om de week, voor een nieuwe rol staan die zij er met een maximum aanpassingsvermogen moeten afbrengen. Onze artisten zijn dramatische Fregoli's, er wordt van hen een dozis inspanning vereischt, een veelvormigheid in de gestaltenissen van nieuw werk; die werkelijk aan het onmogelijke grenst. In andere steden loopt een stuk doorgaans aanzienlijk langer dan hier en hebben de spelers ruimschoots gelegenheid om hun rol stapvoets te overwinnen. Hier staan de artisten voor een nieuwe rol, als zij de vorige pas beginnen onder de knie te krijgen.

Wij moeten toegeven, dat deze intensiteit in rolleering voordeelen en nadeelen heeft. Zij heeft alvast dit voordeel een goede leerschool en degelijke training voor de spelers te zijn, en het publiek, dat per, slot bier een beperkte kern uitmaakt, telkens nieuw geestelijk voedsel voor te zetten. Zij heeft het nadeel, dat de voorgezette gerechten niet altoos van prima kwaliteit zijn en dat er aan de bereiding vooral wat schort. Maar het kan niet anders. Het blijft een kringloop die niet te ontspringen is. Anderzijds vervalt de training natuurlijk veelal in geestelijke oververmoeidheid en blijven de geboden spektakels onaf.

Paul de Mont heeft de vertaling van Marius bezorgd. Zij was uitmuntend in alle opzichten. Werd de zuidelijke uitbundigheid niet voldoende explozief weergegeven, dan was ons Nederlandsen taaleigen daar de oorzaak van. Zoo ging het hoogkomisch effekt van de plezierigste tooneelen jammerlijk verloren, o.a. dat waar Caesar op zijn uitgangsdag een bazig monoloog houdt tegen zijn zoon en een klant en verder het kaartpartijtie, waarvan Escartefigue zoo kategoriek afscheid neemt, alhoewel Hr J. Verlinden hier den franschen speler bijna evenaart. Het speeltempo was over het algemeen te traag- om ons aan een verplaatsing naar Marseille te doen gelooven.

De Heer Gorlé was als kroegbaas uit de havenbuurt perfekt. Alleen de rolkennis liet een tikje te wenschen over. In Honorine leverde Mevr. Bertrijn uitstekend werk. Graag vermelden wij den Piquoiseau van Hr A.Janssens in zonderheid de poetische tirade; die feitelijk een onmogelijkheid is in dit havenstuk, bracht hij er met de vereischte intonatie af. Mr. Panisse, de goedhartige beschermer van Fanny kreeg in de persoon van Hr Angenot een uitstekend vertolker

Maar de glansfiguren van den avond waren Ch. Janssens, die een merkwaardige creatie op zijn actief mocht boeken als Marius, en J. Van Santvoort (Fanny), die rijkgeschakeerd tegenspel leverde. Ch. Janssens heeft hiermee stellig zijn sporen als eerste rangskracht verdiend. Het tweespalt, dat hem doorwroet, de aarzeling tusschen Fanny en de zee heeft hij meesterlijk geïnterpreteerd. Te anderer zijde heeft J. Van Santvoort den opgang naar haar sacrificie dramatisch zeer intens vorm gegeven.

De regie kunnen wij niet onvermengd loven, Ferst en vooral gebruikt W. Benoy zijn lichtbatterijen niet genoeg. Verder had hij een havenkroeg geinsceneerd die meer tot de verbeelding- dan tot de werkelijkheid behoort. Inzonderheid de kleurkeus was minder gelukkig. En dan, we hebben in deze kroeg de haven niet gevoeld. De sireengeluiden sloegen te zwak door. Waarom hier niet de karakteristieke Fransche misthorens aangewend? Alles im Allem was het niettemin een zeer verdienstelijke voorstelling. Als in dien wordt voortgewerkt, zullen wij ons in een tooneelseizoen kunnen verheugen waarvan de geestelijke waarde op een zeer verheven peil staat.

V.J.B.