Samenstelling van het Gezelschap

Algemeen Orkestmeester: J.J.B. Schrey,

Orkestmeesters: Fl. Bosmans, R. Veremans, M. Veremans, H. Claessens,

Hoofdregisseur: F. Derickx,

Regisseurs: G. Cauwenberg, K. Schmitz,

Solisten: Mej. A. Ekstone, Mej. Van Hecke, B. Jacobs, J, Katchourowsky,

Tenoren: J. Urlus (als gast), L. Melchior (als gast), J. Sterkens, A. Van Roey, E. Miedema, A. Verbert, J. Ordeman, G. Vercamer, E. Loos, B. Rudels,

Baritons: C. Nissen (als gast), A. Van Aert, K. Bogaers, W. Keizer, M. Tralbaut,

Bariton-bassen: C. Jochem, J. Heirstrate, Bassen : A. Kipnis (als gast), G. Wouters, S. Cohen,

Sopranen: L. Lehmann (als gast), Ritter-Ciampi (als gast), Henny Trundt (als gast), H. Van Breemen (als gast), J. Schutzendorff (als gast), O. Belloy, B. Briffaux, B. Dasnoy, J. Hougaerts, J. Calewaert, M. Ségard, Fr. Bruylants, A. Van Damme, B. Janssens, A. Derèse, E. Kesner,

Mezzo-sopranen: Sabine Kalter (als gast), R. Christiane, I. De Borger, M. Boyen.

Financieel was het vorig seizoen het voorspoedigste geweest, dat ooit eenig bestuurder van de Vlaamsche Opera had gekend.

Het sloot men een batig saldo van 117.000, 0 fr. !

Daarbijgeteld, het overschot van het speeljaar 1928-1929 — dat 56.026, 8 fr. bedragen had, — stonden de heeren Derickx en Tokkie dus met een boni van 173.026, 8 frank.

Maar, volgens de toen nog geldende bepaling van het gastboek, moesten ze daarvan de helft, zijnde alzoo 86.513, 9 fr. aan de Stad afstaan.

Toen richtten zij tot het Schepencollege een verzoekschrift met het volgende betoog :

Op deze twee laatste seizoenen hebben we nu wel een groote 173.000 frank overgehouden, maar wilt gij wel in aanmerking nemen, dat wij op de vorige jaren van ons bestuurschap 130.302, 0 fr. hebben toegelegd, en dat onze winst tot hiertoe dus slechts 42.723, 8 fr. bedraagt?

En dan verklaarden ze zich bereid om deze som dadelijk in de Stadskas te storten.

Indien deze vraag in den Gemeenteraad verzet moest ontmoeten, dan zou men het hebben begrepen, mocht het het feit gegolden hebben, dat de heeren Derickx en Tokkie, alzoo, buiten hun wedde als bestuurders, in die zeven jaren, geen cent zouden hebben verdiend.

Maar... juist het omgekeerde gebeurde. Diégenen onzer « vroede vaderen » wie de herbenoeming van de heeren Derickx en Tokkie, tot tweemaal toe, een scherpe doorn in den teen was geweest, meenden thans tot den laatsten scrupel van hun pond vleesch te mogen eischen.

Voor de eer van den Gemeenteraad bleek, bij de stemming, het aantal dezer Shylocks tot nog slechts acht te zijn ingekrompen. Het voorstel van de bestuurders — en ook hun heele schamele winst werden aanvaard... en dan waren zij het tenslotte nog, die « dank u » moesten zeggen !

In de thans verijdelde hoop, dat het Stadsbestuur hun voor den eersten keer in hun leven eens dit overschot zou laten behouden, hadden zijn echter vóór den aanvang van dit speeljaar plannen opgemaakt, die hun achteraf het verwijt konden bezorgen : als de ezel het te goed krijgt, dan gaat hij op 't ijs dansen en breekt z'n pooten.

Zonder eenige speciale verplichting verlengden ze 't seizoen tot acht en een halve maand, brachten hun koor tot op tachtig personen, voegden aan hun ballet nog een vierde kwadrille toe, — en sloten, voor gastvoorstellingen, contracten af met niemand minder dan Lotte Lehmann, Mevr. Ritter-Ciampi, Mevr. Schutzendorff, Frieda Leyder, Rosette Anday, Lauritz Melchior, Walter Kirchhof en Carl Nissen!

Met deze artisten zouden ze dit seizoen een « Bayreuth-festival » houden, en — omdat er een Wereldtentoonstelling te Antwerpen was — zetten ze hun campagne reeds de eerste week van September in, met een volledige opvoering van den « Ring des Nevelings », maar dan nog met eigen krachten — den heer Urlus alléén, voor de rollen van Loge, Siegmund en Siegfried, uitgezonderd.

Het werd een financieele ramp... Zooals ten allen tijde theaterondernemingen bij wereldtentoonstellingen geworden zijn. Maar wat dat betreft, zullen de schouwburgbestuurders nu eenmaal nooit wijzer worden.

Na afloop van de Tetralogie zei de heer Derickx ons, dat de ontvangsten nauwelijks toereikend waren geweest om de cachetten van Urlus te betalen!

Ook waren ze reeds vleugellam geslagen, op 't moment dat hun officieel seizoen — met « De Meesterzangers » — zou aanvangen.

En rond Nieuwjaar zaten ze dan ook weer zoo diep in de penarie; als ooit maar zijzelven of een hunner voorgangers eringezeten had.

Hun déficit voor de drie eerste speelmaanden beliep toen tot 160.000 frank, met dezen al zéér schralen troost voor hen : dat de Fransche Opera toen voor een verlies van wel 180.000 frank stond en de Nederlandsche Schouwburg voor een van 60.000 !

Maar zij gaven zich daarom niet gewonnen. Zelfs nóg niet, toen de Jobstijding kwam, dat het Gouvernement zijn toelage met 100.000 frank moest verminderen. In hun deficit, zoo berekenden ze, waren al hun onkosten, gemaakt voor het hééle seizoen, begrepen en nog hoopten ze, — daar er inderdaad wat méér schot in 't bezoek gekomen was — tenslotte hun budget in evenwicht te kunnen brengen.

Maar deze hoop werd volkomen verijdeld. Op Woensdag 15 April, zagen ze zich genoodzaakt, hun personeel vóór te stellen, de sluiting van het seizoen met twee weken te vervroegen. Daaraan voegden ze echter de verbintenis toe, dat ze 't volgend speeljaar ook twee weken vroeger zouden beginnen, en uit dit voorstel ontstond dan weer een krakeel, dat tot vóór de tribunalen toé zou worden gebracht, en het volgend seizoen alweer bijna tot den dood van de Opera zou leiden.

Het kleine personeel en van de solisten — eigenaardig genoeg !— vooral het vrouwelijk gedeelte, namen nogal gemakkelijk met deze schikking vrede, maar fel verzet ertegen kwam los van de zijde der meerderheid van de mannelijke artisten en van 't orkest, welke van oordeel waren, dat de bestuurders de verplichting hadden aanvaard om ook het volgend seizoen acht en een halve maand te spelen, en dat zij dus in ieder geval deze twee weken loon zouden verliezen.

Deze thesis werd door de heeren Derickx en Tokkie weersproken met het argument, dat zij in Januari reeds al de artisten, wier contract zij voor 't volgend seizoen wenschten te vernieuwen, verwittigd hadden, dat dit volgend seizoen slechts acht maanden duren zou, en dat géén harer of hunner daartegen had geprotesteerd.

En wat dié leden van hun gezelschap betreft, met wie zij voor het volgend seizoen géén contract meer wenschten af te sluiten, die dus deze twee verloren weken niét meer zouden kunnen inwinnen — dézen betaalden de heeren Derickx en Tokkie volle salaris voor die twee weken uit.

Als de artisten tot het Gemeentebestuur een verzoekschrift richtten, teneinde de directeuren officieel gedwongen te zien, die twee weken dóór te spelen — al kwam er ook geen sterveling meer — dan was dat natuurlijk hun goed recht. Hun argumenten hadden ze echter niet klemmender gemaakt door de beschuldiging van « wanbeheer » aan 't adres van hun bestuurders als dit « wanbeheer » volgens hen vooral bleek uit de vergrooting van het koor en van 't ballet, en dan ook uit het overdreven percentage van de operette op het repertorium, ...wanneer het toch uitgemaakt was, dat juist de operette de heeren Derickx en Tokkie van een totaal failliet had kunnen redden.

Ook beschikte de Gemeenteraad afwijzend over deze petitie en stemde met de vervroegde sluiting van dit speeljaar in.

Nooit, zoolang de Vlaamsche Opera bestond, was de financieele uitslag van een campagne in een zóó schrijnend contrast geweest met de artistieke waarde. Nooit vond grooter inspanning minder waardeering. Nooit betoonde het publiek zich zoo ondankbaar.

En zoo dom.

Want wat vinden we allemaal niet op het actief van 1930-1931?

De eerste opvoeringen van « De Egyptische Helena », van Richard Strauss, van « Judith » van Honegger, van « De Verzonken Klok » van Respighi, — drie monumentale meesterstukken, waaraan hier alle verschuldigde eer bewezen werd.

Dat dit laatste, met zijn gouden vloed van melodie, in een orkestrale bedding, die aan ieder verlicht modernisme beantwoordt, geen repertoriumstuk heeft kunnen worden, is voor de Vlaamsche Opera een door ons nooit begrepen schande.

Het programma voor « De Egyptische Helena » — Dinsdag 14 October 1930 — luidde : «Helena » : Mej. Briffaux, « Menelas » : A. Verbert, « Hermione » : E. Kesner, « Aïthra » : B. Dasnoy, « Altair » : R. Van Aert, « Da-Ud » : Rudels, « Dienaressen van Aïthra » : H. Hougaerts, I. De Borger, « Muschal » : R. Christiane, vier elfen : J. Calewaert, E. Kesner, I. De Borger en I. Boyen.

Regie van F. Derickx, leiding van J. Schrey.

Dat van « Judith » — op Zaterdag 17 Januari 1931 — « Judith » : mevr. R. Christiane, « Holofernes » : K. gaers, « De Dienstmaagd » : mevr. F. Hougaerts, « Ozias » J. Heirstrate, « Bagaos »: J. Loos, « Een soldaat » : M. Rudels.

Regie F. Derickx. Leider : J. Schrey.

En het eerste programma van « De verzonken Klok » van Respighi — op Dinsdag 31 Maart 1931 — « Heinrich » J. Sterkens, « Rautendelein » : mevr. Francine Bruylants, « Magda » : mej. B. Briffaux, « De oude Wittichen » : mevr. I. De Borger, « De Nikkelman » : R. Van Aert, « De Bokspoot » : G. Vercamer, « De Pastoor » : J. Heirstrate, « De Schoolmeester » : W. Keizer, « De Barbier » : M. Rudels, de drie elfen : H. Ségard, J. Calewaert, I. Boyen.

Regie : F. Derickx. Leiding : J. Schrey. Ottorino Respighi was opzettelijk naar hier gekomen had alle laatste repetities bijgewoond, maar werd den avond der première door zware ongesteldheid op zijn bed in het hotel geveld waar, na ieder bedrijf, zijn vrouw hem de zegebulletijns kwam overbrengen.

Sindsdien is deze geniale Italiaansche componist, met zijn Beethovenkop, overleden.

Een minder geslaagde poging op het moderne gebied was « De Tenor » van den Hongaarschen toondichter, Ernst von Dohnanyi, op Donderdag 30 October 1930.

Maar een te onthouden avond daarentegen was wèl deze van Donderdag 4 December 1930, wanneer voor de eerste maal « Het Mirakel » van Renaat Veremans werd opgevoerd : een Beatrysspel door Jules Gondry, waarmee Veremans zich als een rijk — en vooral mildbegaafd operacomponist doen kennen heeft en dat, mits enkele wijzigingen, vooral in het tweede bedrijf, tot een nationaal repertoriumstuk moet te maken zijn.

Het cijfer der operettevertooningen klom dit seizoen tot 64 ! Daaronder waren er twee nieuwe van volmaakt aan elkaar tegenovergestelde waarde : « Frederika », van Franz Lehar, dat op Dinsdag 23 September voor 't eerst ging en het tot 19 opvoeringen in dit speeljaar bracht, en « Drie arme kleine Meisjes » van Walter Kollo — première op Zaterdag 14 Februari 1931 — dat het slechts tot zeven kon brengen.

Maar daar waren dan nog « Driemeisjeshuis » bijgekomen met 11 voorstellingen en « De Vledermuis » met niet minder dan ...17!!

Als nationaal werkje bracht het ballet een pantomime van Emile Pinparé, scenario van Jan De Schuyter : « Minnespel 1830 » — op 4 Januari 1931.

Als de Fransche uitgevers van « Faust », « Carmen » en « Hoffmann » den directeuren dit jaar ook de lijst hadden voorgelegd van de stukken, waaruit zij een keus zouden moeten doen om het opvoerrecht dezer drie altijd verzekerde successen te mogen behouden, lieten deze ditmaal deze keus vallen op « La Statue » van Ernest Reyer.

Het was eer complete jubelavond, waarbij alléén maar het publiek ontbrak. Maar al de andere ingrediënten voor een « ovatie » waren in de ruimste mate aanwezig : Bloemen, cadeaux, speeches en tooneelkussen, met tranen besprenkeld, met de macht...

Wie kon toen denken, dat nauwelijks veertien dagen later, « de Fee » voor het grootste deel van zijn artisten... de « Publieke Vijand nummer 1 » zou zijn?

Dit seizoen werden de tien operas van Wagner gespeeld, en indien niet al de aangekondigde groote vedetten kwamen, dan zagen we toch Urlus in den « Ring », Mevr. Ritter-Ciampi in « Hoffmanns Vertellingen », Lotte Lehmann in « Fidelio » en in « Tannhauser », Lauritz Melchior en Karl Nissen in « Tristan en Isolde », Alex Kipnis in « De Rozenkavalier » en in « Tristan en Isolde », H. Kirchhof in « Tannhauser », terwijl de dames Frieda Leyder en Rosette Anday, die hadden afgezegd, als « Isolde » en als « Brangane », vervangen werden door de dames Henny Trundt en Sabine Kalter.

In de maand Januari was het bronzen medaljon van Henry Fontaine geplaatst in het foyer van den schouwburg, waar reeds dat van Keurvels was aangebracht, en op 21 Maart 1931 wijdden de heeren Derickx en Tokkie dan nog een voorstelling aan zijn nagedachtenis, die bestond uit het stuk van den openingsavond in 1893 : Webers onverwoestbaren « Vrijschutter ».