Onder het Bestuur F. Derickx en B. Tokkie 1923-1931

Samenstelling van het Gezelschap

Kunstleiders: J. Judels en L. Swolfs,

Orkestmeesters: J.J.B. Schrey, K. Candael, Fl. Bosmans,

Bijgevoegde Orkestmeesters: R. Veremans, H. Claessens,

Hoofdregisseur: H. Engelen,

Balletmeesteres: S. Korty,

Solodansers : Mej. L. Engelen, Mej. F. d'Aler en de heer Milli Kansky,

Tenoren: J. Urlus (als gast), L. Swolfs (als gast), H. Drost, E. Borgers, H. Besselinck, A. Van Roey, A. Franck,

Baritons: A. Dirks, R.Van Aert, A. De Quick,

Baritons-Bassen: K. Bogaers, F. Van Kuyck,

Bassen: H. Bloemgarten, G. Wouters, B. Tokkie, K. Schmitz,

Sopranen: M. Darney, E. Faniella, B. Dasnoy, O. Belloy, A. Delvigne, F. Hougaerts, A. Derèse, J. Ooms,

Mezzo-sopranen: E. Buyens, A. Plato, D. Van Wely, M. Van Oosten.

Op 15 Februari 1923, wanneer de termijn voor de indiening der candidaturen was verstreken, waren er ten stadhuize niet minder dan... zes binnengekomen.

Men ziet, dat de Staatssubsidie haar effect niet gemist had.

Dat waren dan de candidaturen van de heeren Derickx en Tokkie, Louis De Backer, Bernard Naurdy, De Jonker (uit Brussel), Jules Gondry en... van het Syndicaat der Toonkunstenaars.

Dit laatste, onder het voorzitterschap toen van den heer Flor Bosmans, had aan het College, een heel voorontwerp van exploitatie door 't orkest gezonden, doch met het verzoek erbij om den termijn voor de indiening der candidaturen met nog enkele dagen te verlengen, opdat het den tijd hebben zou om het ontwerp in al zijn détails uit te werken.

Op dit verzoek meende het College niet te moeten ingaan, en meteen wees het al de ingekomen candidaturen van de hand, behalve die van de heeren Derickx en Tokkie.

Dezen heeren echter was als voorwaarde gesteld, dat zij zich door de heeren Judels en Swolfs als adviseurs zouden laten bijstaan.

Op Vrijdag 16 Februari werd door de Commissie van Schoone Kunsten ook gunstig advies uitgebracht, en op Maandag 19 reeds zagen de heeren Derickx en Tokkie zich bij eenparigheid van stemmen door den Gemeenteraad tot directeuren benoemd.

Hun eerste bestuursjaar is, over zijn geheel, een der allerschoonste in de heele geschiedenis der Vlaamsche Opera geweest.

De nieuwe directie had niet slechts een werkelijk schitterend gezelschap samengesteld, maar ook — zonder er door het lastboek toe verplicht te zijn — een compleet balletkorps eraan toegevoegd, onder de leiding van Mevr. Sonia Korty en met, als solisten de juffers Francesca d'Aler en Lien Engelen en den heer Milli Kansky.

En dan had ze ook den heer Henry Engelen weder als hoofdregisseur in huis gehaald.

Ook was de impressie der openingsvoorstelling, op Zaterdag 15 September 1923, met « Lohengrin » er eene van volkomen heropstanding.

Het eigenaardige dezer eerste zege voor de heeren Derickx en Tokkie en mede voor hun kunstadviseurs, was, dat zij bijna geheel door Nederlanders werd behaald.

In deze « Lohengrin » bezetting waren inderdaad alléén maar de « Ortrude » — Mej. Darney — en de Heraut — de heer De Quick — Belgen.

De titelrol werd gezongen door den heer Drost, « Elsa » door mevr. Faniella, wier terugkeer met algemeene voldoening begroet was geworden, en « Telramund » en « Koning Hendrik » respectievelijk door den bariton Anton Dirks en den bas Henri Bloemgarten, die beiden een alleszins voortreffelijken indruk maakten.

...Gelijk ook nog twee andere nieuwelingen voor het eerste plan des anderdaags in « Prinses Zonneschijn » het zouden doen : namelijk mej. Betty Dasnoy, die in de titelrol debuteerde en de tenor Besselinck als « eerste Skjald ».

Den volgenden Zaterdag, 22 September 1923, trad voor 't eerst een eigen balletkorps in de Vlaamsche Opera op, eerst in « Winternachtsdroom », daarna met een Dansenreeks, voor al de solisten en tenslotte in « Milenka » van Jan Blockx.

Flor Bosmans dirigeerde « Winternachtsdroom » en Karel Candael « Milenka ».

Er waren enkele inzinkingen geweest, als de heropvoeringen van « De Vrijschutter », « De Walkure » en « De Lustige Vrouwtjes van Windsor » en ook wel glanspunten, als deze van « De Nieuwsgierige Vrouwen » en Jac Urlus was reeds voor 't eerst dit seizoen opgetreden als « Siegmund » in « De Walkure » — maar de algemeene atmosfeer was toch bedenkelijk verkoeld, toen een, voor dien tijd bijna roekelooze onderneming, de zon weer helder en warm over de zaak deed doorbreken.

Dat was dan wéér een creatie waarmee de Vlaamsche Opera de Monnaie vóór was en zelfs de Groote Opera te Parijs :

Deze van Rimsky-Korsakoffs « Gouden Haan ».

Zij vond plaats op Zaterdag 24 November 1923, geleid door Julius Schrey en ten tooneele gebracht door Henry Engelen, en de bezetting vereenigde de namen van Anton Dirks (Koning Dodon), Mej. Betty Dasnoy (Koningin Shemaka), Besselinck (de sterrenwichelaar), A. Franck (Gwidon), De Quick (Aphron), H. Bloemgarten (De voïvode Polka), Mevr. A. Plato (Amalfa), en Mevr. F. Hougaerts (de stem van den Gouden Haan).

De galmen van het succes die eerst de Stad, daarna heel het land vervulden, en die dóórdrongen tot Parijs toé, lokten niemand minder hierheen dan den heer Rouché, den directeur der « Académie Nationale de Musique » ofte « Groote Opera » die, toen wij hem om zijn indruk in telegramstijl vroegen, antwoordde : « Merveilleux ! »

En, na al de vertolkers persoonlijk op het tooneel te hebben gefeliciteerd, zei hij ons « Ik kom hier terug en zal dan enkele van mijn artisten meebrengen, die ik me ten onzent in « Le Coq d'Or » zoo voorstel ». ...Wat hij ook gedaan heeft.

En den volgenden Winter speelde hij « Gouden Haan » met in de rol van den Koning : den heer Huberty ... ex-lid van het gezelschap onzer Vlaamsche Opera !

Tot niet geringe verhooging van den luister van dit seizoen strekte ook een uiterst merkwaardige incursie op het gebied der moderne Fransche muziek : De opvoering van « Penelope », van Gabriel Fauré, op Zaterdag 15 Maart 1924.

De leiding hadden de heeren Derickx en Tokkie toevertrouwd aan den heer Rhené Bhaton, den dirigent der Pasdeloupconcerten te Parijs.

Het nationaal repertorium kende dit jaar echter zoo goed als géén aangroei.

« Meivuur », een bedrijf van Jef Van Hoof op een tekst van Pol de Mont, botte er op Zaterdag 12 Januari 1924 als een knopje uit, maar viel er zoo meteen weer af.

Een bescheiden stap deed op het operagebied nog de heer Emile Painparé, op Zondag 19 April 1924 met een bedrijf op een tekst van Hendrik Van Rooy : « Anita ».

Dit eerste seizoen van de directie Derickx en Tokkie werd ook zeer sterk gekenmerkt door de werkelijk triomfantelijke herintrede van « Tristan en Isolde ».

Eerlijk gezegd... een gouden zondvloed verwachtte de directie er nu juist niet van. Het moest veeleer « een daad » worden en nu weet men, wat dit woord, in verband met de financies van een theater, beteekent.

Indien de openingsvoorstelling het « Lohengrin » grootendeels Hollandsen was geweest, dan zou deze van « Tristan en Isolde » het ...heelemaal zijn!

Oordeel liever:

« Tristan »: Jac Urlus, « Isolde »: Mevr. E. Faniella, « Brangane »: Mevr. A. Plato, « Koning Marke »: H. Bloemgarten, « Kurwenal »: Anton Dirks.

De eerste proef werd gewaagd op Zondag 1 Februari 1923 — in matinee, omdat het zóó met den werkrooster van Jac Urlus uit moest komen.

Een tweede, misschien een derde opvoering, waren nog voorzien, maar zóó geweldig werd de toeloop, dat de heeren Derickx en Tokkie beslag legden op alle avonden die de heer Urlus dit seizoen nog voor « Tristan » vrij kon maken.

En zoo werd het werk niet minder dan achtmaal opgevoerd !

Een avond, toen, wegens ziekte van mevr. Plato, « Tristan » niet vertoond kon worden — terwijl de zaal alweer uitverkocht was, — trad hij op als « Lohengrin », en op 8 Januari 1924, voor een gala van de Drukpers, als « Othello ».

Het ballet vertoonde voor 't eerst « Liefdetoover » van Manuel de Falla, op Zaterdag 23 Februari en « Poppenliefde » van James Ensor, op Donderdag 27 Maart.

En dan was er, op 4 December 1923 nog een dansavond geweest met Mevr. Felyne Verbist en den heer Stowitz, als gasten, met als voornaamste nummer : « De Peri » van Paul Dukas. Orkest onder de leiding van Schrey.

Op vrij korten afstand, ditzelfde seizoen : een diepe rouw en een heuglijk feest :

Het afsterven van Henry Fontaine en het zilveren kunstenaarsjubileum van Julius J. B. Schrey.

De stichter der Vlaamsche Opera overleed op 23 December 1923. Hij was geboren te Antwerpen, op 5 April 1857.

Zijn lijkplechtigheden gebeurden op Donderdag 26 December, doch in den schouwburg was zijn nagedachtenis twee dagen vroeger al geëerd geworden, door de uitvoering van de treurmarsch uit Beethovens « Eroïca ».

Het Stadsbestuur had het niet noodig geoordeeld, toe te staan dat aan Fontaine in 't gebouw zèlf de laatste eer zou worden bewezen. Waarom? We hebben daar nooit een verklaring voor kunnen vinden.

Hij werd dan voor 't laatste gehuldigd in zijn woning aan de Jan Van Rijswijcklaan, waar de heeren burgemeester Van Cauwelaert, Emiel Wambach, bestuurder van het Koninklijk Vlaamsch Conservatorium, Coryn, bestuurder van de Fransche Opera en Derickx, uit naam van de Vlaamsche Opera, een laatsten afscheidsgroet uitspraken, en in de Kerk van Sint-Eaurentius, waar de uitvaart geschiedde, zongen de heer E. Borgers het « O Salutaris » van Verhoeven en een « Benedictus » van Renaat Veremans, en de heer R. Van Aert het « Ave Maria » van Benoit.

Henry Fontaine werd bijgezet in het nieuwe Antwerpsche Pantheon op 't Schoonselhof, naarwaar, kort daarna, en vlak tegenover hem, Edward Keurvels van het Kielkerkhof overgebracht zou worden.

25 Maart 1924 : Dat was de datum van Schrey's zilveren jubelfeest als dirigent aan de Vlaamsche Opera : Dien avond werd « Tannhauser » opgevoerd.

Bij zijn verschijning, in 't orkest eerst, en op het tooneel voor de « ovatie », werd de held van den avond begroet door de fanfare uit zijn eigen « Smid van den Vrede ». Feestredenaar was Maurits Sabbe, dan sprak Fee Derickx hem als zijn directeur en zijn zoo lang trouwe kameraad toe, en uit de geestige rede van Dr De Gruyter, die daarop uit naam van den Koninklijken Nederlandschen Schouwburg het woord nam, hebben wij bijzonder déze constatatie onthouden dat... « de Vlaamsche Opera zoowat de éénige instelling was, waarop de Vlamingen fier mochten zijn ».

Tijdens de pauze had burgemeester Van Cauwelaert Schrey in het artistenfoyer het eeremetaal van de Stad overhandigd en het slotnummer der feestelijkheden was natuurlijk een uiterst geanimeerd souper.