Het is ons niet mogelijk te beoordeelen welke verhoudingen eene mislukte opvoering in den Antwerpschen Schouwburgkan aannemen. In de laatste jaren waren mislukkingen niet erg talrijk, maar wij betwijfelen het of er eene zoo overtuigend kan zijn als deze van "Het Standbeeld van Generaal Regan". Wij weten niet wie er voor de keus van dit stuk dient verantwoordelijk gesteld te worden en uit louter medelijden zullen wij vooralsnog aanvaarden dat de lezing van dit werk interessanter is, dan de opvoering die de gebreken ervan overvloedig in het licht gesteld heeft.

"Het Standbeeld van Generaal Regan" is wel het meest vervelende werk dat wij in den laatsten tijd gezien hebben, en de toeschouwers die het tot het einde toe gevolg hebben - want er waren er velen die zich vroeger terugtrokken - verdienen een eereteeken van moed en zelfverloochening. Het opzet is niet onaardig, maar biedt niet genoegzaam mogelijkheden om er drie bedrijven mee te vullen. Het komt ongeveer hierop neer dat een Amerikaansch toerist zoo getroffen wordt door de eenzaamheid van het kleine stadje Balymoy, dat hij besluit, door een grap wat leven in de brouwerij te brengen. Hij vraagt het standbeeld van generaal Regan te zien. De menschen kijken verwonderd, want zij hebben nooit of te nimmer van Generaal Regan gehoord, met uitzondering van Dr. Lucius O'Grady, die onmiddellijk antwoordt dat men schikkingen treft om een standbeeld op te richten. Deze dokter sticht dan een comiteit, noodigt zelfs den onderkoning van Ierland uit, regelt de feestelijkheden, en een maand later wordt op de groote markt het standbeeld onthuld. Dit gebeuren moge nu nog de gelegenheid verschaffen om de Ieren zoo scherp mogelijk af te teekenen, en om aan te toonen dat zij dom zijn, en aartsleugenaars bovendien, die liegen dat zij 't zelf gelooven, met de scenische uitwerking verdwijnt al het mogelijk goede in een put van verveling. Niet de gang der gebeurtenissen is hier de hoofdzaak, echter wel het uitteekenen der personen, waarbij dan de auteur nog moet getuigen van de bekrompenheid zijner inbeelding, doordat telkens hetzelfde herhaald wordt in de drie bedrijven. Reeds van in het eerste bedrijf kennen wij de verhoudingen tusschen de optredende personnages en die verhoudingen worden door niets anders geschokt dan door twisten omtrent dezelfde onderwerpen, die telkens weer terugkeeren. Men kan zelfs bezwaarlijk humor in dit werk ontdekken, tenzij misschien bij de Dr. O'Grady, die voor alle moeilijkheden een uitweg weet, en bij Thaddeus Colligher, de uitgever van "The Connaught Eagle", die voortdurend klaar staat met eene of andere tirade, waarin zelfbestuur wordt geprezen als het eenige redmiddel tegen moeilijkheden of ongezonde toestanden.

Waar nu dit stuk mank gaat door een te kort aan actie, konden ook de vertolkers er niet in slagen het te redden. Joris Diels hield de leiding en verdient vooral geloofd om zijne blijkbare pogingen de fantasie in de bedoelingen van den auteur te onderlijnen. Het bleek evenwel onmiddellijk eene missing om het stuk in een dergelijk traag tempo te laten spelen. Aanvankelijk kon men dit aanvaarden, maar al spoedig verlamt dit de reeds zoo schaarsche actie, zoodat er uiteindelijk zelfs geen poging meer te ontwaren valt om te redden wat mogelijks kon gered worden. Het dekor was voortreffelijk, en vooral dit van I en III waarin de dekorateur eene levendige verbeelding in fantasie-rijke kleuren verwekken kon, terwijl in II, dank zij eene uitstekende belichting een stemmig tafereel afgeteekend werd. Van de vertolkers zou misschien meer goed kunnen verteld worden, indien zij den tekst sterker beheerscht hadden. Thans kan alleen Jozef Gevers onvoorwaardelijk geloofd worden om zijne kapitale uitbeelding van Colligher. Hierin gaf hij eene volkomen genietbare karikatuur die nergens buiten de schreef ging, en waarin het komische werkelijk amuseeren kon. Jan Cammans speelde de rol van Dr O'Grady tamelijk eenzijdig, en de duidelijk merkbare onzekerheid omtrent den tekst beïnvloedde ook zijn spel, waaruit haast al het spontane verdwenen bleek. Jef Verlinden gaf verzorgd werk als majoor Kent, maar trof hier een rol waarin hij zich slechts bezwaarlijk kon doen gelden. Louis Bertrijn had de figuur van de pastoor Mc. Cormack uitstekend ingezet, maar slaagde er niet in ze tot het einde toe op hetzelfde peil te behouden. Meest al de andere optredenden bleken door de overheerschende eentonigheid meegesleept en misten veerkracht. Het meest van al misschien nog wel Louis Belloy, die de energieke Amerikaan had moeten zijn, en van wie we noodgedwongen moesten aannemen dat hij meet leven in het stadje zou brengen.

De bijval was zeer gering, en na ieder bedrijf bestond er eene duidelijke aarzeling, vooraleer eenig applaus loskwam. Wij hopen dat eene spoedige revanche de herinnering aan deze teleurstellende opvoering zal wegvagen.

J.V.G.