De bekende componist Gustaaf Mahler heeft eens verklaard: "Dostojefski lesen, das ist wichtiger als der Kontrapunkt" Waaruit men gereedelijk besluiten kan, dat Dostojefski ten tooneele voeren nog heel wat gewichtiger moet zijn.

Dat hebben wij Donderdagavond in den Kon. Vlaamschen Schouwburg duidelijk kunnen vaststellen. Dostojefski schreef de geschiedenis van het gezin der Karamazov's het laatste jaar van zijn leven. Hij was toen 60 jaar oud. De voornaamste personen uit dezen roman: vader Karamazov, zijn vier zonen gewonnen bij twee wettige vrouwen en bij een kindsche bedelares die hij verkracht heeft, Katharina Ivanofna en Groesjenka, zijn bijna allemaal varianten op figuren uit vroegere werken. Al deze disparate elementen heeft de schrijver thans betrokken in één enkelen kring waar het hoofdthema van het drama waarrond al de bijkomstige conflicten graviteeren, een vadermoord is. Het louter dramatisch gegeven op zichzelf is, anecdotisch besproken, niet belangwekkender dan dat van b.v. "De Kroegzangeres", maar wie weet hoe DostojefskiDostojefski zijn duistere, ingewikkelde figuren kiest en hun handelingen psychologisch uitdiept, begrijpt wat hij in een roman daarvan maken kan. Anders vergaat het, wanneer uit dien roman een tooneelstuk wordt getrokken. Wat de romanschrijver Dostojefski, die harten en nieren peilt, ons kan doen aanvaarden, daarin slagen minder de hh. Jacques Copeau en Jean Crone die het onderwerp voor het tooneel hebben bewerkt en derhalve te uitsluitend op veruiterlijking zijn aangewezen geweest. Het valt niet te ontkennen dat menig tooneel, door sterken dialoog van intellegente personen, uitermate boeit maar er ontbreekt hier een organische tooneelbouw, een dramatische continuïteit. Het talent der vertolkers moet ten slotte in dezen den doorslag geven, want er is gelegenheid te over om in deze hartstochtelijke Russische atmosfeer indrukwekkende aangrijpend spel te leveren. Wij durven niet beweren dat gansch het huidig gezelschap van den Kon. Vl. Schouwburg tegen deze opgaaf net zoo goed opgewassen is als dat van den Nederlandschen Schouwburg te Antwerpen waar het stuk triomfen schijnt te hebben beleefd. De spelers hebben zich weliswaar ingespannen om, met de middelen waarover zij beschikken, zooveel mogelijk tot zijn recht te laten komen, maar wij hebben den indruk gehad dat het contact met het publiek slechts bij poozen bereikt is geworden. Wij noteerden slechts één open doek, namelijk in het tweede bedrijf, na het vinnig duel tusschen Groesjenka en Katharina ten huize van laatsgenoemde, een tooneel dat de dames De Veirman en Verschueren ongemeen spannend en met distinctie hebben weten door te zetten.

Volkomen bevredigend is ons alleen Gust Maes voorgekomen die naar temperament en gestalte, een uitstekende Smerdiakof heeft uitgebeeld. Zonder evenwel te ontroeren bood J. Van Outryve ons een gluiperigen ouden Karamasov die wel eens schrijnende accenten kende maar niet tragiek genoeg bleek. In de rol van Dmitri had P. Bergers zich meer hoeven te beheerschen. J. Clerx als Ivan blonk uit in enkele pakkende tooneelen maar kon in de waanzinscrisis niet het paroxysme bereiken. A. Bouchez (Allosia) leverde als een soort van "[???] dwaas" bescheiden doch verdienstelijk werk. Aan den kant der vrouwen onderscheidde zich Mevr. De Veirman in de rol van de grillige maar sympathieke Groesjenka, terwijl Mevr. Verschueren een trotsche maar aanhankelijke Katharina typeerde.

De Nederlandsche bewerking van het stuk door Mark Belloy is niet altijd onberispelijk.

Tooneelschikking en dekors waren sober gehouden. De voorstelling die tot kwart over middernacht duurde, genoot een vriendelijk sukses maar het mangelde aan geestdrift.

H.B.