In het Paleis van schone kunsten te Brussel, richtte het Vlaamse volkstoneel een galavoorstelling in, met twee moderne stukjes waarover in het buitenland hevig werd getwist. « ORPHEUS » van Jean Cocteau, de ongeveer twee jaar geleden geschreven tragedie, van deze dichter, tekenaar, dramaturg, danser, akrobaat -- toen hij zich tot het katholieke geloof bekeerde, door het warme gebed van die goede engel Jacques Maritain.

Deze gemodernizeerde Orpheus, vermocht ons echter niet sterk te boeien. Speelse poëzie lijkt het eerder, waarvan, op het toneel altans, de diepere zin, de warme klop van het bloed niet door te dringen vermag in het hart van de toeschouwer.

De vondsten, vaak dichterlike beelden, tot symboliek uitgehouwen, verliezen wel eens hun waarde, door de vlugge, korte zinnetjes die ons telkens weer in de werkelikheid van dit moderne leven terug zetten. Dit doet ons wel eens glimlachen. De dramatiese waarden van Orpheus gaan dan ook meestal hierin verloren en zó werd deze tragedie een Parijzer komedie.

De akteurs, R. Verheyen, R. Grassin en J. Selma, deden hun best om de vereiste gewijde sfeer te scheppen. Het publiek juichte lang en uitbundig toe.

Meer interesseerde ons « De geschiedenis van de soldaat » een oud Russies verhaal (dat ook met een variante in Vlaanderen nog in de volksmond leeft) en waarin de volksverbeelding heeft gelegd : groote deernis met de arme soldaat, wien de duivel, om zijn ziel te hebben eerst alles ontnemen zal, en wanneer dat niet helpt hem mogelikheid schenkt op geluk van velerlei aard. En bij de gulzigheid naar geluk zal de duivel triumfeeren, want het koninkrijk van het hart is veel te klein om in dit aards bestaan alle geluk op te nemen. Wie de grenzen overkomt vervalt in de macht van Satan, terstond. De Zwitserse dichter C. F. Ramuz herdichtte dit verhaal voor Igor Strawinski en M. Nijhoff, gaf er een glanzende vertaling van.

Als het doek opgaat, zien wij links, achter een grijs tafeltje, de voorlezer in zwart habiet. Rechts zitten de muzikanten.

In 't midden, op een verhoog, werd een klein toneel opgetimmerd -- een kermistent lijkt het eerder.

Een wit doek, waarop met zwart krijt een grote vrouw, 'n viool en een man staan getekend, gaat telkens weer omhoog, om ons een stukje van de geschiedenis van de soldaat te laten zien.

Ondertussen leest de voorlezer de tekst, die als een zang uitgroeit naast de gewaagde muziek van Strawinski.

Op het toneeltje, vóór ekspressieve doeken van Floris Jespers, akteren de spelers deze tekst. Het wordt als een pantomien. De

voorlezer leest ; de muziek mijmert, strijkt, roffelt vol dissonanten, terwijl de akteurs, altijd weer in andere, kleurige kostumen, lachen, dansen en wenen.

Dit is wel de eenvoudigste, methode om een verhaal op het toneel te doen leven.

Regie, dekor, muziek, spel en dans, vormden een schoon geheel vol verrassingen en kleurige afwisseling. De warme, muzikale stem van Johan de Meester, onderlijnde sprekend het spel der akteurs, dat ons, telkens weer verblufte, zó in rythme als in plastiek.

Een opvoering, die als eksperiment, als een der sterkste prestasies van het Vlaamse volkstoneel mag worden geboekt.