De franskiljonsche pers heeft weer een oorzaak tot vaderlandsche verontwaardiging gevonden: Dr De Gruyter die met zijn troep het zuiverste kultureele werk heeft aangevangen waarin wij ons tot nogtoe mochten verheugen wordt in beschuldiging gesteld. Waarom? Wat heeft hij tegen het Vaderland misdreven? Heeft hij misschien jenever gestookt voor de Duitsche soldaten, op jacht geweest met Duitsche officieren of zijn huis aan 8.000 mark verhuurd aan den "Belgischer Kurier"? Heeft hij zoete briefjes geschreven aan de gepinhelmde «von's» of zijn spijt betuigd dat zij moesten afreizen? Verwijt men hem dat hij niet behoort tot de zeventig duizend gedekoreerden van het Nationaal Comiteit? Heeft hij een aanslag beraamd tegen de veiligheid van het Paleis der Natie of zich schuldig gemaakt aan zinspelingen over de voorouders van burgemeester Braun? Of erger nog, heeft hij tijdens den oorlog in Holland den goede naam van ons land in opspraak gebracht door ondeftige manieren en gespeculeerd op de gulden ten nadeele van onzen wisselkoers? Dit alles te samen genomen is nog het honderste part niet van wat Dr De Gruyter wordt ten laste gelegd. Een patriot leert het ons in de pers die steeds geleefd heeft van opoffering en zuiver bedoeling: « c'est une troupe à tendances activistes ».

En ziedaar! Waar blijft de veiligheidsdienst en het piket gendarmen; waar de procureurs en de menschen die in de Kamer over dergelijke zaken interpelleeren? Waar blijft de preventieve opsluiting van een paar jaren om te onderzoeken waarin zijn activisme toch eigenlijk zou kunnen bestaan? Er is misschien wel nog een plaatsje open naast Wies Moens. Niets is eenvoudiger dan onmiddellijk de militaire censuur terug in te voeren en den heer Masson te verzoeken, op beide knieën, weer in het departement van nationaal verweer zijn intrek te nemen om bij de lijst der verboden werken, bij Rodenbach's gedichten, Vermeylen's opstellen en Hullebroeck's liederen, nog te voegen "Freuleken", «Dolle Hans», «De Warenar» en het «Belang van Ernst». Wij herhalen het met onze vaderlandsche confraters: Men kan niet spoedig genoeg ingrijpen, want de zaak is het waard. Helaas voor het patriotisme dat het zoo'n zonderlinge dienaars heeft. Van het oogenblik dat een Vlaming aan het front heeft gestaan wordt hij een gevaarlijke kerel voor 's lands veiligheid. Wat is de dankbaarheid zwaar om verduwen voor patriotische magen. Die Vlamingen hebben 80 procent geleverd van degenen die hebben belet dat de vaderlandsche brandkasten hun belasting op de oorlogswinsten in marken zouden betalen, zij hebben de vrijheid gered van die heeren die vanuit Oostende, Antwerpen zagen beschieten en vanuit Engeland, Holland of Havere den donder hoorden van Diksmuide of Nieuwpoort; wat valt het lastig hun daarvoor dankbaar te zijn.En is Dr De Gruyter niet een van die 80 procent?

De hulp van minister Destrée wordt ingeroepen. Kan het immers zijn dat er in België een leeraar van het Staatsonderwijs gevonden wordt die zijn vrije uren besteedt om aan zijn volk den overvloed te schenken van zijn kunst? Waar geen kerker openstaat is broodroof doch het gepaste middel. Daar werd wel een onderwijzer afgesteld omdat zijn leerlingen over hun banken hadden geklauwd ter nabootsing van den "Vlaamschen Leeuw" en een postontvanger omdat zijn meerderjarige zoon aan de Gentsche Universiteit had gestudeerd.

Helaas voor België! "Tendances activistes" die bestaan in het opvoeren van mooie tooneelstukken. Het is een gebruik geworden bij de monopoolhouders van de driekleur alles wat hun opinie niet deelt te dekken onder dit woord. Het is niet noodig dat er activistische daden zijn; waar men geen feiten vindt, zoekt men zijn toevlucht tot "tendances".

Zoo wordt heel ons binnenlandsche leven, heel de opvatting van Brussel en het Walenland vergiftigd en het onherroepelijke voorbereid. Bij de Walen wordt haat gekweekt tegen iets wat niet bestaat; bij de Vlamingen verbittering gezaaid tegen de moedwillige lasteraars, die het zuiverste en eerlijkste als een misdaad laten doorgaan. Vaderlandsliefde wordt verward met haat tegen Vlaanderen en logen tegen Vlamingen.

Wat is er, in Godsnaam in het tooneelgezelschap van De Gruyter dat naar activisme riekt. De tooneelstukken? Wij wisten niet dat een activistische tooneelliteratuur bestond en dat Plantus, die de bronnen verstrekte tot den Warenar, ooit met von Bissing had geheuld. Steeds wordt aan de Vlaamschgezinden vanwege de fakkeldragers van het patriotisme verweten dat zij de lijn niet trekken tusschen het activisme en hun eigen Vlaamsche Beweging, terwijl zij zelf niet ophouden die scheidingslijn uit te wisschen. Want in hun voorstellingen en hun woorden wordt alle onderscheid tusschen activisten en flaminganten over boord gegooid. Is de taalwet niet "la loi von Bissing" en zijn de voorstanders van het minimum-programma niet « des embochés ». En zij die voor het woord activist nog een beetje beschaamd waren hebben het noodige ersaz gevonden in neo-activist, psuedo-, quasi-, simili- en andere activisten. Dit is de eerste uitslag die erdoor bereikt wordt.

En de tweede uitslag is dat zij de menschen in Vlaanderen doen terugdenken aan de lotgevallen van den leider van het Vlaamsche volkstoneel die ook leider is geweest van het fronttooneel. Is er iets dat ongedaan werd gelaten tegen deze zuiver-artistieke poging op het front?

De auto's reden tot in Parijs om de "artisten" te halen die hun schunnigheden zouden verkoopen in onze hospitalen; generaals bogen met al de hoofschheid die zij in het leger hadden opgedaan, toen de beschilderde kunstenaressen hun intrede deden. Een kwiebus die door het Belgisch gerecht wordt vervolgd omdat hij Vlaanderen met een Parijzer tingeltangel verward had, geniet de eer zijn portret te zien verschijnen in een Brusselsch blad en reuzengroote plakbrieven voorspellen de geestdriftige ontvangst welke hem door het Brusselsch publiek wordt voorbereid.

Zij mogen vrij hun vaderlandsliefde en hun esthetica betuigen door het vieren van een Mayol. Wij staan hooger dan hun laster en het is niet omdat zij in De Gruyter's kultureele arbeid "tendances activistes" bespeuren dat wij er min genegenheid zullen voor betoonen.

Men heeft aan den Z. Eerw. heer deken van Tongeren een woord toegeschreven over zijn misprijzen ten opzichte van de franskiljonsche pers. Wij kunnen het met gerust gemoed toepassen op de heeren franskil]ons die beleedigingen in plaats van argumenten gebruikten. Met een licht geweten laten wij hun modder aan onze schoenzolen hangen.

Spijts hun waanzinnige uitlatingen aarzelen wij niet tusschen de kunst van Parijzer Variété-artisten en die van De Gruyter.

F.