In dit boek zijn mijn indrukken gebundeld over het tooneelleven in Vlaanderen van 1928 af tot heden. Het boek is dus in zekere mate een vervolg op dien anderen bundel "TOONEELGROEI", dien ik in het najaar van 1927 verschijnen liet.

Laat ik er vooreerst op wijzen dat ik niet bedoel volstrekt volledig te zijn. Het is mij niet mogelijk geweest alles te zien, alles te volgen dat belangstelling waard was. Zoo zal de lezer in het bijzonder bemerken dat ik slechts bij gelegenheid gewaag over het gezelschap van den koninklijken Nederlandschen Schouwburg van Antwerpen, dat nochtans juist gedurende de hier behandelde periode een zeldzamen en algemeen gewaardeerden bloei heeft gekend. Dit is voor een deel daaraan te wijten dat ik niet in de gelegenheid was regelmatig die vertooningen te volgen. Ik moet er bijvoegen dat in gemelden schouwburg in feite weinig nieuw werk wordt gecreëerd -- en in dit boek gaat het natuurlijk in de eerste plaats om onze nationale tooneelproductie, om de verschillende pogingen die gevolgd hebben op het herlevingstijdperk 1924-1927 -- tijdperk" waaraan ik terecht den naam "TooneelGROEI" heb mogen geven. Ik zou het niet wagen dienzelfden titel op dit nieuw werk te schrijven. Dit zal eerder het onderzoek worden van een crisis, die zich overigens niet alleen in ons land, maar over gansch de wereld heeft aangemeld, en waarvan wij thans, einde 1938, nog lang niet bevrijd zijn.

Ik wil deze crisis vertellen. De lezer zal bemerken, dat zij niet belet heeft dat er veel merkwaardigs werd gepoogd en verwezenlijkt. En dat ook halve en heele mislukkingen leerrijk kunnen zijn spreekt van zelf. Voor de rest kent de lezer mijn methode. Ik tracht hoofdzakelijk het stuk en de vertooning te "vertellen" -- maar dan te vertellen op zulke wijze dat niet alleen mijn waardebepaling in het verhaal vervat is, maar dat ook de lezer zelf op zijne manier reageeren kan. Het voornaamste schijnt mij dat ik er in zou mogen slagen telkens op voldoende wijze te suggereeren "wat" gespeeld werd, en "hoe" het gespeeld werd. Ik liet mij overigens door denzelfden stelregel steeds leiden in mijn tooneel-collaboratie aan de "Nieuwe Rotterdamsche Courant" -- en het zijn de in gemeld blad verschenen bijdragen die vanzelfsprekend de documentatie hebben gevormd, waaruit dit boek is ontstaan. Ik heb gepoogd deze bijdragen niet alleen samen te garen, maar ook eenigszins te verwerken tot een geheel, waarin de lezer moge een beeld vinden van de ontwikkeling van ons tooneelleven gedurende de tien laatste seizoenen.

In deze inleiding wil ik echter bijzondere aandacht vragen voor een figuur, die van zeer groote beteekenis geweest is in al wat hier op tooneelgebied sinds den wereldoorlog is gebeurd, namelijk Dr. J.O. De Gruyter, die ons helaas juist bij den aanvang van de hier behandelde periode door den dood werd ontrukt. Het is een pijnlijk en nagenoeg onherstelbaar verlies geweest, waarvan we nog steeds de gevolgen ervaren -- een verlies, dat er voor een groot deel toe heeft bijgedragen onze tooneelproductie geleidelijk lam te leggen, en dat onze dramaturgen van een bijzonder waardevollen steun heeft beroofd.