De schrijvers hebben ongetwijfeld heel wat ambachtelijke knapheid aan den dag gelegd, om deze historische feitenloop in een zoo organisch mogelijk verband toneelmatig te verpersoonlijken. Het richtsnoer was daarbij onmisbaar een strenge objectiviteit en werd daarvan daarvan geenszins afgeweken.

Men weet dat, gedurende een heele tijdspanne, de "affaire" in Frankrijk bestendige woelingen op het ideeenveld uitlokte en dat de groote figuren van den tijd zich met ongemeene heftigheid in het steekspel der meeningen hebben betuigd.

Men kan niet zeggen, dat de Duitsche schrijvers den nadruk op de dramatiseering van hun stof hebben gelegd. Veeleer hebben zij getracht in het teeken van de leuze "Zeit-theater ist Streittheater" het tooneel tot een Forum te maken, waar de tijdsgeest in zijn ideologische veelvormigheid gestalte krijgt.

Het opzet daarbij gevolgd is het geijkte: nl. een voorbereidingsakt waarin alle gegevens worden aangevoerd en het geschiedekundig stramien vastgelegd. Een kulminatie-tooneel waarin alle tegenstrijdige elementen in open botsing komen, eindelijk dan de ontknooping.

Dat hun werk wezenlijk waarde heeft als heropbouw van een tijdskonflikt, bewijst het feit dat ook zonder voorlichting, het stuk in zijn algeheelheid de feitenlogica verklaart.

Schier heel het gezelschap stond in de weer om het stuk te verdedigen en het moet gezegd dat alle spelers zich met glans door hun opdracht hebben heengeslagen. Een aparte vermelding verdienen ongetwijfeld W. Benoy, die Zola ongemeen gelijkend voorbracht, al was zijn aanspraak in de wandelgangen van het Parlement wel wat opgeschroefd.

J. Diels als Generaal de Pellieux, die uitmuntte door houding en diktie, A. Van Thillo (Piquart) uitzonderlijk sober, J. Cammans die de scherpe ironie van Clemenceau in al haar aksenten trefzeker veruiterlijkte, R. Angenot, als de wezenlijke verrader Esterhazy, die voldoende cynisme aan den dag lei, maar toch maar betrekkelijk aan zijn rol deed gelooven. Bij de damen stippen wij aan: I. Wassermann, als Blanche Monnier, maar vooral Nora Gevers (Lucie Dreyfus) die zeer keurig en sober spel leverde en zich hierdoor zeker voor de toekomst het vrijgeleide naar interessanter werk heeft veroverd.

De spelleiding was bij J. Diels in goede handen en zooals hij het tijdsdecorum in al zijn bizonderheden heeft opgetimmerd getuigt dit bij hem voor een uitzonderlijken zin voor vormgeving en scenisch inzicht. De figuratie hadden wij talrijker gewenscht ofwel liever zien aanvullen door luidsprekers, zoodat de massa tooneelen een epische volheid zouden erlangd hebben die nu bij stijllooze luidruchtigheid en geroep bleef beperkt.

Het is een zienswaardig stuk, dat een tweede speelreeks zou verdienen.