Merkwaardige poging. Zeer schoon resultaat. Een gave, rijke vertooning van der treurspelen treurspel.

Dit opstel moge dan ingeleid wezen met een eere-saluut aan De Gentsche Tooneelschool, aan den bestuurder er van, den heer Lievevrouw-Coopman, aan het comiteit dat het feest zoo uitstekend inrichtte, en dan inzonderheid aan den heer Luc Van de Putte, die de technische leider was van het spel.

Ik kan werkelijk van deze vertooning niets dan goeds zeggen, als ik het ensemble schat als zijnde "het gezelschap der laureaten, leerlingen en oud-leerlingen der Gentsche tooneelschool" en als dusdanig de geleverde prestatie zonder voorbehoud kan bewonderen -- temeer daar ik vooral waarde wensch te geven aan een factor, die hier nagenoeg volmaakt mag genoemd, en die zeker nooit bij 'n Hamlet-opvoering werd overtroffen; namelijk : het décor, het aloude Gravenkasteel zelf.

In dezen tijd dat Hamlet zijn dolle wijsheid in verschillende hoofdsteden der wereld verkondigt in "smoking", leek deze vertooning in 's Gravensteen, waarbij natuurlijk alles zoo traditioneel was als de aloude muren van het kader zelf, een heilzame reactie. Daarmede wil ik niet zeggen dat het 's Gravensteen mij den smoking definitief deed veroordeelen. Bijlange niet. Maar onbetwistbaar was hier, in deze omheining, een atmosfeer, die het drama "leven" deed in zulke hooge mate als misschien nooit te voren het geval is geweest, noch in de gordijnen-omgeving van Verkade, noch in de fumoirs van de Londensche opvoering in "plus fours". Dit décor, de binnenkoer van het Gravensteen met daarrond de massale muren en kanteelen, was dus 'n perfectie. Waar echter de eventualiteit eener vertooning in smoking er misschien bij zou winnen, dat ware in de costumeering -- hoewel ik natuurlijk weet dat het historische slot historische kleedij eischte. Daar heb ik het ook niet over -- en deze enkele beschouwingen bedoelen trouwens in geenen deele de Gentsche prestatie te blameeren. Genoemde vertooning gaf er slechts aanleiding toe.

Wat namelijk steeds een historische vertooning kenschetst is de smaakloosheid en de poverheid der kostuums. Fataal krijgen we alles behalve koninklijke gewaden -- en de geharnaste krijgers zien er vaak zoo college-student-achtig uit dat menig tragisch effect door hunne vroolijke aanwezigheid wordt bedreigd.

Er waren hier twee factoren die dat gewone euvel onderlijnden, zoodat het ons duidelijker werd dan in andere soortgelijke gevallen. Daar was : het Gravenkasteel zelf (zulk "echt" décor eischt een "echte" garderobe) en daar was ook: de open lucht, de zon, het gemis aan voetlicht.

Ik wees op dit laatste vroeger reeds in verband met de grime -- en dan nog wel ter gelegenheid der première in open lucht van "Reinaert de Vos". Johan De Meester jr. had de aangezichten zijner spelers groen en blauw en bruin geverfd; de zon deed algauw die verf smelten en van Reinaert en zijne gezellen mocht je nu eens werkelijk, na tien minuten spel, zeggen dat ze daar stonden te "blinken". In "Hamlet" natuurlijk niets van deze extravagantie's -- maar van sommige spelers in 's Gravensteen mag misschien wel gezeid dat ze te weinig blonken. En een paar geknevelde soldaten zagen er gewoon bespottelijk uit en misten zoozeer militaire expressie als discipline. Op dit laatste moet ik toch even wijzen. De koning of de koningin of de prins konden gerust voorbijtrekken langs de wacht, geen krijger scheen zich daar ook maar het minst mee te bekommeren. Een paar keer dacht ik dan aan 'n gebeurlijke opvoering in smoking; mijn fantazie verplaatste mij in de salons van een modern paleis. Ik zag een haag van stokstijf staande militairen, in sober en stijlrijk uniform, doorgang gevende aan een eleganten Hamlet, gekleed door "René". Nou, het moet toch wel aardig zijn, zou de Hollander zeggen. Ik sprak nu ook met een Hollander na de opvoering. En die vond het een verdraaid leuke vertooning voor touristen. Het schijnt mij evenwel dat zulke uitspraak al te veel waarde geeft aan het décor (zie Baedecker, bladzijde zooveel) en in de prestatie onderschat wat ik hier na te noemen en te roemen wensch; de lezer neme van de voorgaande beschouwingen wat hij wil.

Schumacher is een zeer begaafd en zeer temperamentrijk acteur. Hij gaf van Hamlet een tragische uitbeelding. Natuurlijk moesten we aan Verkade denken, die met zooveel verfijning het "dolle", het speelsche in Hamlet onderlijnt en aan den prins van Denemarken een angel-saksische ironie geeft in zulke mate dat zijn "Hamlet" inderdaad meer twintigste eeuwsch is dan de meest raadselachtige figuur in het modernste psychologische drama. De tragische interpretatie van Schumacher viel o.m. vooral op in de scène met Ophelia, die hij prachtig en met succes speelde. In deze scène vooral weet Verkade te troubleeren (Is Hamlet gek? Is Hamlet niet gek?); en ik geloof niet dat zijn stem hier een oogenblik trilt van ontroering en verontwaardiging, zooals voortdurend doet de klare, indrukwekkende stem van Schumacher. Velen houden niet van Verkade's "Hamlet", precies om dat verfijnde, dat gewild-eentonige, dat troublant-onduidelijke. Diegenen zullen dan vermoedelijk de uitbeelding van Schumacher ten zeerste loven, precies om de groote emotie die er van uitgaat, om het klare er van en het sterke. Zijn "Hamlet" schiet "pijlen naar 't noodlot", Hij is Noorsch en kloek, en laat een blijvenden indruk na.

Hoewel zich bij dezen toon, die de algemeene toon was der vertooning, aanpassende gaf Michel Van Vlaenderen, dien ik onmiddellijk na Schumacher noem, van Polonius een uitbeelding, die wij zonder veel moeite zouden kunnen verplaatsen in Verkade's opvatting. Hij speelde met verfijnde nuanceering. Voor die hem, zooals ik, slechts als regisseur kenden, was deze prestatie een heele openbaring en zeker, een der hoogtepunten van gansch de opvoering. Ook R. Saverys wensch ik hier speciaal te vermelden. Al wat ik daar straks mopperde over grime trek ik terug voor wat Saverys' doodgraver betreft. Zijn uitspraak is vrij ruw en hij ligt wel eens overhoop met het aanblazen der h. Maar van zoo'n doodgraver vinden we dat vrij aannemelijk. Daarom loof ik zijne prestatie als de gaafste onder al de 2e plan-rollen.

Wat de uitbeeldingen betreft van M. Devemie (Claudius) en Adr. De Rese (Ophelia) -- zooals reeds gezeid, heb ik in 's Gravensteen onwillekeurig aan Verkade's opvoering gedacht, die mij is bijgebleven als een mijner mooiste tooneel-herinneringen, en dat was dan vooral ten nadeele van de vertolkers van Claudius en Ophelia -- want ik zag de imponeerende silhouet van Van Dalsum en de lieve gratie van Nel Stants. Het gebeurt dat sommige dramatis personae zoo goed zijn uitgebeeld, en dat de uitbeelding er van zoo goed "klopt" met uw eigen voorstelling der rol, dat dan zulke figuren werkelijk gestalte krijgen in uw geest en gij ze niet meer door andere personen kunt vervangen. Zoo is voor mij de Claudius van Van Dalsum, en de Ophelia van Nel Stants (een Rie Kramer-beeldje), en alleen daaraan is het vermoedelijk te wijten dat het spel van M. Devemie en Adr. De Rese mij minder bevredigde dan de rest der bezetting.

Van het décor was uitstekend gebruik gemaakt. Drie vlaggen wapperden op de torens. Op de muren drentelden soldaten rond en natuurlijk kwamen de spelers zoo een beetje van alle kanten op. Vooral merkwaardig was de regie in de groote scène met het tooneelspel, dat uitgevoerd werd op den muur en niet"gezeid" werd, maar gemimeerd met muzikale begeleiding. Deze begeleiding (ik vernam dat ze speciaal door Roels werd gecomponeerd) was prachtig -- ook nog in de stroofjes der gek geworden Ophelia, die jammer genoeg die mooie verzen zoo weinig duidelijk zei. De tooneel-opvoering zonder woorden deed goed. Het zag er uit of voor het hooge gezelschap een soort film werd afgerold. Gij ziet, er was hier dus ook al moderniseering. Bij de vertooning in "plus fours" zou het kunnen een echte film zijn, waarin dan Hamlet een stukje tekst heeft ingeschoven. Hier deed het een beetje vreemd aan dat we precies Hamlet's woorden, die hij nochtans op een velletje papier overreikte, niet "hoorden" -- maar die tekst was natuurlijk in spel omgezet. Weeral een modern procédé waarbij we besluiten mogen dat zelfs in de muren van 's Gravensteen gelegenheid is tot vernieuwing. Waarom niet? De traditie zelf moet immers hernieuwd worden; want sommigen zeggen dat er geene meer is.

Hoe kun je ze dan nog eerbiedigen ?