Satie in het conservatorium ! Dat wil anders nogal wat zeggen. De tijden veranderen en de menschen ook. Wij leven snel. In elk geval : vóór tien jaar was het handgeklap, waarop hij nu onthaald werd, een algemeen gefluit geweest. Is dit niet bedenkelijk om vast te stellen ?

We kregen eerst : "Toutes petites danses", geestige intermezzo's die feitelijk geschreven zijn om het optreden of het weggaan der personagiën in "Le Piège de Méduse" (1913) te begeleiden, en telkens slechts een inleiding schijnen te zijn, zoodat de bourgeois-dame die een hartstochtelijke wals of mazurka wenscht (de aanhef is inderdaad meestal "ontroerend") verbluft is over het onverwachte point-d'orgue, en hare ontgoocheling slechts redt in een bijna-luiden lach, omdat zij het dan ten slotte toch komiek vindt. Die kleine stukjes hadden dan ook het succes van een onweerstaanbaar vaudeville en werden gebisseeerd. Het ironische van Satie, die een meester is in de parodie, valt dadelijk in den smaak ; het is zijn groote aantrekkelijkheid -- en het is dan ook dat koud-humoristische, met opzet parodieerende naast het in schijn gemakkelijk procédé, dat in de eerste plaats zijn navolgers aantrekkelijk schijnt.

Maar Satie is nog iets anders dan geestigheid.

Hij speelde zelf : "Trois morceaux en forme de poire". Zijn verschijnen deed zeer ernstig aan na de grappige stukjes die vooraf gingen; zijn spel is bescheiden en voornaam. Na deze "morceaux en forme de poire", die van 1903 zijn, begrijpen wij ten volle den invloed dien deze vorm-vernieuwer gehad heeft op Debussy. De eerste werken van Satie verschenen in 1885 ; het spreekt van zelf dat hij te dien tijde niet begrepen werd. Het impressionisme vierde hoogtij en "omsluierde" alles wat Satie klaar en eenvoudig wilde, "de la musique pure" -- zonder meer. Anderen gebruikten of misbruikten zijne harmonische vondsten -- en Satie zweeg van 1885 tot 1903. Met deze "morceaux de forme de poire" herbegon hij zijn voortbrengst, en zijn werk werd steeds zuiverder, strenger, langsom meer geconcentreerd, naakter en waarachtiger nog dan het voorgaande. De titels zijner stukken alleen zijn reeds een uitdaging aan alle descriptieve, symbolistische, impressionistische muziek en de dame naast mij maakte het zich lastig om in hoogerbedoelde klavierstukken "la poire" te vinden. Zoo zullen ook wel : Aperçus dés agréables. Embryons dessèchés. En habit de cheval. Sonatine bureaucratique. Avis à faire fuir" den oningewijden en niet verwittigden toehoorder op een dwaalspoor leiden.

Debussy is hierlangs voorbijgaan, "Et la lune descend sur le temple qui fut..." en België is een niet altijd zeer vooruitstrevend land.

Alleen Arthur Meulemans, de Limburgsche toondichter, schijnt ook iets voor amusante titels te voelen. Ik stip aan onder zijn laatste klavier-muziek : Plezierige afleidingen op smachtende dingen" en "Dit is geen impressionisme."

Ik herhaal : Satie is nog iets anders dan geestigheid. Dit kwam "Socrate", een symphonisch drama in drie deelen op de dialogen van Plato, bewijzen. Deze muziek is een gedurig zoeken en streven naar het allerzuiverste, het allerwitste, wat dan ook in het derde deel, Socrates' dood, bereikt wordt. Dit derde deel is misschien het puurste wat de moderne muziek heeft voortgebracht.

De muziek-recensent in "Le Soir" vond het "rasant".

Eenvoud is niet steeds zoo goed te begrijpen als humor. Wij leven in de twintigste eeuw. Satie zelf gaf een aardige beoordeeling over de critici gedurende zijn voordracht in de "Lanterne Sourde" 's Zondags vóór de auditie in het conservatorium. Hij vindt dat deze lui die alles weten in den grond zeer dwaas zijn en dat hun voldaanheid hoogstens geschikt is om tijdelijk eenige oningewijden te bedriegen. "D'ailleurs, on ne juge pas une œuvre. On essaie de la comprendre ou de ne la point comprendre, (meestal dit laatste, dat het gemakkelijkst is).

Ik onderschrijf dit oordeel over Satie dat ik onthouden heb uit "7 Arts".

En vaak is zijn "zoo gegoûteerde" humor... zeer bitter.