"Prinses Zonneschijn" is door zijn muzikale waarde niet alleen het hoofdwerk onzer nationale operaliteratuur, maar tevens een gewrocht waarvan de adem van een universeelen geest het innerlijke vuur deed ontbranden. Dit zou reeds volstaan om den naam van Paul Gilson door alle Vlamingen te doen hoogschatten. Dat hij bovendien als kunstenaar en mensch om hunnentwil, door verdwaasde machthebbers verguisd werd, kan slechts zijn persoonlijkheid in, hun achting doen stijgen. Het hart van het volk beseft immers te beter de waarde van 's kunstenaars schepping, naarmate het in hem getroffen wordt. Te dierbaarder is hun dan ook geworden wat Paul Gilson hun aanniet te verwonden schoonheid schonk, - een schoonheid, waarvan de zuivere stem borg staat voor de edele inborst van den kunstenaar.

Er waaien u uit dit werk aromen van liefelijkheid tegen, zoo echt en verkwikkend als bloemengeur in vroege lente. Een weefsel van verrukkelijke geluiden ligt over het sprookje verspreid, waaruit de poëzie zich loswerkt als een jonge zon, die 't nieuwe leven koesterend zoent.

Het dramatisch belang beperkt zich in het gedicht van Pol de Mont niet bij het conflict, maar ligt verspreid in de lyrische ontplooiing van het levensuitstralend sprookje. Een wijdend spel van jeugd en liefde, - de uitstalling van een schoonheidswereld, waarvan betoovering de fijne draadjes vasthoudt en welke goddank, niet verwekt is door het kenmerkend bejag naar effect, waarop de tooneelschrijverij zoo prat gaat. Van dit spel is het 1e bedrijf met de uitgalming van Walpra's haat als 't ware de inleiding, of liever de baaierd waaruit die schoonheidswereld te voorschijn komt.

De ideale realiteit van dit sprookje ligt verwerkt in de muziek. Al zonnigheid! Zonnigheid, tintelend in den lach van het spinnend prinsesje en haar omstralend in haar beweeg onder menschen en bloemen, - tintelend ook in den traan, geweend uit medelijden met het gewonde, blanke hert, maar verbleekend dan onder de wraakgierige bezwering van Walpra, de toovervrouw, in de stout-opgedreven muzikale inkleeding der slotscène van het eerste bedrijf. De symphonie maakt zich hier meester van het drama. Het orkest is thans het auditief tooneel geworden, dat uitkomst biedt aan een realisme, welke buiten het bereik ligt van woord en gebaar, en waarvoor het visueel tooneel geen hulpmiddelen beschikbaar heeft.

Onder dit klankengeweld wordt de zonnigheid bedolven, welke dit 1e bedrijf te aanschouwen gaf: Een nieuwe zon verrijst. We belanden de schoonheidswereld van 's dichters verbeelding, tot het leven opgeroepen door de tooverhand van den componist. En de muze van een Pol de Mont uit zich thans ongedwongen in fijn lyrisme van jeugd en liefde, omrankt door 't broosdoorschijnend loover van gulden klanken en bevende geluiden, waarin het drama voortleeft als een naklank uit lang vervlogen tijden. Heerlijke momenten van hoog kunstgenot schakelen dit tweede en derde bedrijf aaneen: een tocht naar het geluk, met als trouwe geleider het alvermogend verlangen van een door min vervuld harte.

De ontknooping van het drama vangt aan met het muzikale interludium tusschen derde en vierde bedrijf, dat door zijn symphonische beteekenis terug wijst naar het slot van het eerste bedrijf. Wat nu volgt is een stijging langs muzikale ladder naar een alles omvattend hymnus, uitgegalmd door de ontwaakte wereld over het herwonnen rijk der herboren liefde.

Veel poëzie werd door Mej. Dielvera gelegd in de hoofdrol. De uitbeelding was doorleefd, wat zeldzaam te noemen is voor een debutante. De heer Borgers (Tjalda) zingt prachtig, maar is de moeilijkheden van zijn zware partij en rol nog niet te boven gekomen. Ongedwongenheid is een eisch voor al wat zich op het tooneel beweegt en niet het minst voor de hoofdpersonages.

Het dramatisch talent van Mej. Plato als Walpra valt onvoorwaardelijk te loven en te bewonderen. Zij is werkelijk een uitstekende actrice, en uitstekend ook door het koloriet van haar zang. De h. Nieuwenhuysen vertoonde goed begrepen werk in de rol van Koning Ajobond; ellendig en storend was daarentegen de vertolking der partij van den eersten Skjald door iemand, die nog alles te leeren heeft.

t' Was een lust voor het oor om aan het door den h. Schrey goed geleide orkest te luisteren, - een lust voor 't oog om de bijzonderheden der regie te volgen. Onverantwoordelijk is echter het lawaai, dat bij neergelaten doek op het tooneel gemaakt werd, gedurende de uitvoering van het interludium door het orkest.

Dat het dameskoor wel zingen kan, werd aangetoond in het derde bedrijf. Maar leelijk klonken diezelfde stemmen in het eerste bedrijf, waarvan deze dames de poëzie niet schijnen te vatten.