De afstand, die « Tijgerkatten » scheidt van Strindberg's « Kameraden », is niet zoo ongemeen groot. Het ligt echter geenszins in onze bedoeling te wijzen op een diepgaande verwantschap tusschen een auteur als Mevrouw Karen Bramson en een geniaal doch buitensporig mensch lijk Strindberg. Het werk van dezen laatsten schrijver dient steeds te worden verklaard in verband met zijn eigen levensomstandigheden.

Strindberg kan niet objectief zijn. Daarvoor is zijn temperament te geweldig, zijn gedachten- en gevoelsleven te stormig bewogen... In « Tijgerkatten » worden we eerder en vooral getroffen door de vast koele wijze, waarop Karen Bramson het geval beschouwt, al raakt men ook den indruk maar zelden kwijt, dat de auteur middenin het conflict staat. Dit inzicht kunnen wij eerst dan wijzigen, zoodra het derde bedrijf goed in gang is en de handige tooneelschrijfster, welke het publiek zoo maar niet volkomen vergeet, het zichtbaar wint op de meedoogenlooze, scherpblikkende psychologe, die achter de alledaagsche realiteit de eeuwige raadselen der zielen poogt te ontdekken en te verklaren door ze te ontsluieren.

Tusschen een stuk als « Tijgerkatten » en de vele drama's waarin Strindberg de verhouding tusschen de geslachten beschouwde in het licht van eigen ervaringen, bestaat er niet meer dan een gelijkenis... een gelijkenis, welke echter dieper gaat dan de oppervlakte van het conflict.

Strindberg kiest beslist de partij der mannen. Zij zijn de eeuwige, beklagenswaardige slachtoffers. Hij stelt ze niet voor als goed, schetst hun karakter ook niet in zijn slechte neigingen... Zijn mannelijke figuren strijden tegen de vrouw, bezwijken door haar listen. Het is tragisch want fataal: een natuurwet. Strindberg is meer visionnair dan psycholoog -- al omlijnt hij met een zeldzame scherpte de conflicten en al volgt hij tot de meest duistere wegen, die de gefolterde ziel of de kwellende gedachte gaan. In zijn spelen worden oerkrachten ontketend...

Karen Bramson blijft op de aarde. Haar stuk, -- hoe bitter en schrijnend het leed van den man, welke zijn persoonlijkheid verdedigt tegen zijn wufte vrouw, ook afgemaald wordt in grelle kleuren, -- is geen hellevaart als wij er een bijwoonden in « De Vader », in «Freule Julie», in « Kameraden »...

Het conflict tusschen man en vrouw, zooals het in « Tijgerkatten » wordt uitgewerkt, beweegt zich tusschen de dramatische motiveering van een fait-divers en de hoogere regionen der met algemeen-menschelijke bedoelingen toegeruste kunst.

Het gedramatiseerde fait-divers -- het door den opgewonden, moe-gesarden, uit zijn evenwicht gerukten professor geloste schot op zijn pervers-doende, uitdagende vrouw -- berust op de jaloerschheid, die er leeft en zich ontwikkelt in het door velerlei ongecontroleerde invloeden van buiten-af bewerkte onder-bewustzijn van den man. André Chaumont, de gevierde en geaduleerde psychiater, zal het uitschreeuwen en vóór den rechter plechtig bevestigen, dat geen ijverzucht hem tot moordenaar maakte, vermits alle liefde voor zijn vrouw, net als elke begeerte in hem dood is ! Weet hij het zelf wel ? Ook aan hem, die in den aanvang van het drama zoo duidelijk te bepalen weet wat het onderbewustzijn naar zijn opvatting eigenlijk is, ontsnapt de werking der geheimzinnige psychische krachten in eigen innerlijkheid... De gewone geschiedenis... Men is maar zelden een betrouwbaar suject voor experimenten die men zelf uitwerken wil !

Om deze lijn, die het conflict bepaalt waardoor de drie bedrijven aan elkaar verbonden zijn, slingeren zich de vele draden van het meer algemeen menschelijke drama, dat vrouw en man, in hun dagelijkschen grimmigen strijd van geslacht contra geslacht, tegenover elkaar plaatst. Karen Bramson heeft dit groot drama, waarvan het conflict, dat tot het hooger omschreven fait-divers leidt, een natuurlijk uitvloeisel is, zonder eenig optimisme uitgewerkt.

Het slot, dat, zoo men het verkiest, blij-eindigend, of verzoenend kan genoemd worden, brengt slechts de logische konsekwentie van het op jaloerschheid, dus op een vorm van begeerte en alleenbezit gesteunde fait-divers-drama ! Het eeuwige conflict zal wel terug oplaaien, zoodra de eerste en heftigste verlangens zijn gekoeld ! Die tweespalt, welke allerlei vormen aannemen kan, berust op het feit, dat, over het algemeen, de liefde voor beide geslachten een zeer verschillende beteekenis heeft. Wanneer we ons op dit plan verheffen, kunnen we de vaststelling, dat Suzanne -- de vrouw van den psychiater -- wuft, oppervlakkig, genotzuchtig, enz. enz, blijkt te wezen, als wel-is-waar verklarende doch daarom niet alles beheerschende omstandigheid, buiten bespreking laten. Zij bezit gewis waarde voor de karakteriseering van het milieu, voor het naarvoren schuiven van het geval waardoor de crisis wordt uitgelokt, en niet het minst voor de moreele beteekenis van het werk. Ten slotte laat deze bijzonderheid de pit van het gebeuren, dat innerlijk en algemeen is, schier onaangeroerd. Suzanne belet haar man te werken; zij begrijpt hem niet; ze wil hem stimuleeren om steeds meer geld te verdienen opdat zij in grooter levensgenot zou kunnen opgaan, wijl zij wenscht immer mooi te wezen... mooi voor hem... begeerlijk voor hem, naarmate de adoratie van andere mannen haar méér omkoestert...; ze wil leven... leven... Wat waarde heeft ten slotte de hoogste wetenschap, wanneer zij het offer van het leven vergt? Door haar sarrend optreden dreigt zij de geesteskracht van heur man te breken. (Bij Strindberg doet de vrouw dat steeds, gedreven door een primaire, niet te beheerschen macht).

Zij doet het slechts schijnbaar bewust. Uit... liefde. Want de liefde van een vrouw, ook van deze, die niet steeds de meest secuurste trouw in acht neemt, eischt volledig bezit van den beminden man. Dit bezit beteekent voor haar een volkomen opgaan van al zijn vermogens in de alles uitsluitende liefde tot haar. Het is een verlangen tot één-wording binnen de perken, de dikwijls enge perken van haar wezen. Die liefde grenst, in oogenblikken van opwinding, aan den haat, waarvan ze den vorm aanneemt. Ze uit zich soms in kleinheid. Die passie is opslorpend, verterend en nimmer verzadigd. Ze kan bepaald onschuldige doch ook tragische vormen aannemen. Bij den man, ook bij hem die door de grootste liefde tot een éénige vrouw wordt doorgloeid, vertoont deze passie zich niet als een ononderbroken keten van verlangens, doch als een opeenvolging van momenten, die wel niet heelemaal los van elkaar staan, maar wier verbinding in het onderbewustzijn slechts onder de inwerking van een hevige aandoening, duidelijk wordt. (De jaloezie van Chaumont!) Voor een vrouw is de liefde ook het heele leven. Voor den man vormt zij den mooien achtergrond, waartegen zich het leven profileert in de wisselende vormen, welke zijn bedrijvigheid er aan leent... Uit die verschillende openbaring van een uit een zelfden grond gegroeide en voor het behoud van het leven noodzakelijken hartstocht, ontstaat het eeuwige conflict tusschen beide seksen. En de cultureele en maatschappelijke toestanden, waarin man en vrouw door tijd of toeval worden geplaatst, wijzigen enkel de scherpte van dit conflict... Een christelijk moralist zou hierover nog heel wat kunnen epilogeeren...

In « Tijgerkatten » treft, tijdens de eerste tooneelen, een toon, die aan een comédie uit een of ander théâtre d'amour van een Fransch auteur doet denken. Een de Porto-Riche zou wellicht ook op deze wijze beginnen. Gaandeweg wordt het stuk uit deze sfeer losgerukt. Maar aan het slot keeren We terug tot hetzelfde midden. Bij nadere beschouwing echter, moeten we concludeeren, dat, zoo opzet en uitwerking «Fransch» aandoen, de geest Noordsch is... En op den geest komt het aan !...