Niets onmenselijks is ons vreemd
Niets onmenselijks is ons vreemd
door Pieter T'Jonck
Politiek theater staat in een kwalijk daglicht. Wie lust nog het belerende toontje dat er steevast mee gepaard gaat? Maar betekent dat dan dat kunstenaars zich maar beter beperken tot het maken van mooie dingen? Wat is daar dan het belang van als de wereld in brand staat?
Three Atmospheric Studies van de Amerikaanse choreograaf William Forsythe is alleen al daarom een unicum. In drie taferelen roept hij zonder te preken, louter en alleen via dans, licht en geluid, de gruwel van een oorlog op. Ongetwijfeld is dit stuk (ook) een aanklacht tegen de oorlog in Irak, maar het is geen analyse van de politieke blunders of leugens die tot deze oorlog hebben geleid. Het stuk wil evenmin op een gemakkelijke, sentimentele manier zieltjes winnen voor de goede zaak. Daar gaat het bij antioorlogsmanifesten zo vaak fout. Ze misbruiken een pakkend verhaal over het onrechtvaardige lot van enkelen om verontwaardiging op te wekken bij de kijker. Die kijker gaat zo warempel geloven dat hij begrijpt wat er zo fout is aan de oorlog. Maar valt er wel iets te begrijpen aan een oorlog?
Forsythe laat in elk geval uitschijnen dat we elk gemakkelijk oordeel beter opschorten. Hij brengt geen makkelijk te behappen verhaal, noch creëert hij personages. Three Atmospheric Studies is in de eerste plaats dans. Maar wat voor een dans. Alles speelt zich af in een grijze, gesloten doos, waarin lange TL-strips een steeds wisselende atmosfeer oproepen. In die gesloten doos onderwerpt Forsythe zijn dansers aan een extreem ingewikkelde, grillige structuur. Daar hebben zij zich, willens nillens, naar te plooien, zoals je ook een oorlog slechts te ondergaan hebt. In dat proces verliezen zij hun menselijkheid: het beeld van deze kronkelende, verwrongen lichamen staat steeds verder af van wat we onder dans, of zelfs onder menselijk handelen, verstaan. En toch gebeurt het, onder je ogen. De dans die zich hier afspeelt, heeft iets van de onbevattelijkheid van televisiebeelden van een oorlog. Je weet dat het gebeurt, maar je kunt het niet bevatten.
Hier en daar duikt in dit kluwen toch een herkenbare figuur op. Jone San Martin is een moeder die haar zoon verloor. Meer kom je over haar echter niet te weten. Als ze haar verhaal aan een vertaler wil vertellen wordt ze immers het slachtoffer van een wreed spelletje. De vertaler trekt elk woord in twijfel, zodat de communicatie al na enkele zinnen eindigt in zinloos lawaai en tumult. Door de uitgekiende vorm slaat deze scène met verstomming. Die slaat om in woede als een andere danseres deze vrouw benadert. Haar stem is zo gemanipuleerd dat ze klinkt als een Amerikaanse man met een zuiderse 'drawl'. Ze komt slechts om zich te rechtvaardigen. Ze orakelt dat de ellende van één vrouw niets betekent in het licht van een 'bigger picture'. Niets onmenselijks is ons vreemd, kun je enkel nog besluiten.
Three Atmospheric Studies, van 30 mei tot 1 juni in deSingel. www.desingel.be
