Jérôme Bel
'Ik denk niet dat volkeren elkaar kunnen begrijpen. Integendeel, ik begrijp waarom er oorlogen gevoerd worden'
overbrugt culturen in nieuwe dansvoorstelling
De Franse choreograaf Jérôme Bel brengt op Say it now! in Gent (zie ook pagina 20) de voorstelling Made in Thailand, die uit niets anders bestaat dan een dialoog met de Thaise danser Pichet Klunchun. Klunchun is een klassieke Thaise danser, maar legt een brug naar de hedendaagse dans.
Brussel
Van onze medewerker
Pieter T'Jonck
Een eenvoudigere formule dan Made in Thailand bestaat niet. Jérôme Bel en de Thaise danser Pichet Klunchun zitten samen op het podium. Met zijn laptop als geheugensteun bevraagt Bel de ander over zijn opvattingen, zijn leefwijze en zijn techniek. Het gesprek start heel ironisch: Bel stelt Klunchun strikt formele vragen over zijn leeftijd, woonplaats en beroep. Klunchun beantwoordt die in gebrekkig Engels, wat zijn ondergeschikte positie nog sterker benadrukt. Ziedaar Bels manier om te tonen hoe achter onze liefde voor vreemde culturen een neerbuigende houding kan schuilen. De rollen worden echter snel omgekeerd als het erop aankomt een dans te demonstreren. Bel beperkt zich tot enkele wat stuntelig uitgevoerde passen uit zijn vroegere werk. Klunchun daarentegen toont een extreem verfijnde lichaamsbeheersing.
Waarom werd u met dit stuk uitgenodigd op Say it now!, een festival omtrent spreken en toegesproken worden?
Jérôme Bel: "Ik vermoed dat het alles te maken heeft met de centrale plaats die het woord inneemt in mijn werk. De betekenis van The Show Must Go on kun je bijvoorbeeld letterlijk afleiden uit de opeenvolging van titels van bekende popsongs die het stuk dragen. Voor de solo Véronique Doisneau, die ik creëerde voor de gelijknamige ballerina van het Parijse Ballet de l'Opéra, vormt tekst de ruggengraat van de voorstelling en illustreert de dans haar beweringen."
U lijkt steeds meer te evolueren van een choreograaf naar een antropoloog van de dans. Véronique Doisneau en Made in Thailand zijn onderzoeken naar oude of uitheemse praktijken waarmee wij het contact verloren hebben.
"Dat klopt. Ik ben op zoek naar andere lichaamspraktijken dan de mijne. Ik ga te werk als Claude Lévi-Strauss. Om de grondstructuur van primitieve samenlevingen te achterhalen moest hij hun gewoontes en gebruiken in kaart brengen. Ik ben eerst in Europa naar 'vreemde praktijken' op zoek gegaan en belandde zo bij het Ballet de l'Opéra, een van de belangrijkste bastions van het klassiek ballet. Binnenkort ga ik werken in het Weense Burgtheater. In beide gevallen gaat het om praktijken die mij niet helemaal vreemd zijn, maar toch minder vertrouwd dan je zou aannemen. Met de Thaise dans van Pichet Klunchun is de afstand natuurlijk veel groter."
U steekt er een beetje de draak mee. In de voorstelling legt hij uit dat zijn naam de verwachting van zijn moeder uitdrukt. 'Pichet' is Thai voor 'perfect' of 'prachtig'. Waarna u hem zegt dat het woord in het Frans staat voor een banale karaf.
"Ach ja. Maar tussen zijn en mijn culturele beleving gaapt dan ook een enorme kloof. We doen er heel luchtig over, maar hoe langer ik met dit project bezig ben, hoe meer ik inzie dat er een berg van potentiële misverstanden tussen ons staat. We zullen er nooit in slagen om elkaar ten volle te begrijpen. Ik denk dus niet dat het mogelijk is dat volkeren elkaar begrijpen en ontmoeten. Integendeel, hoe meer ik met Pichet spreek, hoe beter ik begrijp waarom er oorlogen gevoerd worden. Je kunt die maar vermijden als je, zoals wij, streeft naar een vorm van status-quo, van praktische verstandhouding."
U spreekt in de voorstelling vaak over de moderniteit als iets wat u en alle West-Europeanen getekend heeft. Maar Klunchun blijkt net zo goed e-mail te gebruiken en de aardbol af te reizen. Is er wel zo'n groot verschil tussen het Westen en de rest qua moderniteit?
"Ik denk dat het verschil tussen de moderne Europeaan en de traditionele Thai een cliché is dat al lang door de werkelijkheid achterhaald is. Misschien kunnen zij traditionele vormen makkelijker verzoenen met hedendaagse technologische mogelijkheden? In zijn dagelijkse leven is Pichet in elk geval even globalistisch als ikzelf. Ik vermoed dat wij een opvatting van vreemde culturen hebben die twintig jaar achterop hinkt bij de werkelijkheid. Ik denk zelfs dat Véronique Doisneau veel conservatiever is dan Pichet."
Hoe verklaart u dat?
"Traditionele kunstvormen staan bij ons onder druk. Het ballet wordt vaak als overbodig en zinledig afgedaan. Je staat aan veel kritiek bloot als je niet 'hedendaags' bent. In Thailand daarentegen is hedendaagse dans onbestaande. Je wordt er aangevallen als je de traditionele vormen probeert te vernieuwen. De grote artiesten daar beseffen echter maar al te goed dat die situatie onhoudbaar is. Ze hebben gezien hoe alle tradities hier als sneeuw voor de zon verdwenen. Ze zoeken dus naar een hedendaagse vertaling van de kennis die ze hebben van traditionele vormen om te vermijden dat ze ten dode opgeschreven zijn."
Made in Thailand, op 17 en 18 feb. om 20 uur in de Minardschouwburg, Gent, 09/267.28.28 of www.vooruit.be
Identikit
Jérôme Bel (1964) bracht in het verleden al werk dat de aard en de betekenis van dans bevraagt. Nom donné par l'auteur (1994), Jérôme Bel (1995), Le dernier spectacle en Xavier Leroy (2000) kenden nauwelijks dans in conventionele zin, maar lagen aan de basis van de conceptuele dans. Met The Show Must Go On brak Bel bij het grote publiek door. Hij cureerde Klapstuk 2003.
De voorstelling Made in Thailand bestaat voornamelijk uit een dialoog tussen Pichet Klunchun en Jérôme Bel (r.), waarbij enkel wat danspasjes worden gedemonstreerd. (Foto RV)
