Icoon voor de kust van Knokke
Spectaculaire architectuurplannen voor nieuw casino tentoongesteld
(tijd) - Krijgt Knokke een nieuw spectaculair casinogebouw op de kustlijn? Als het van burgemeester Leopold Lippens afhangt wel. In het Knokse cultuurcentrum Scharpoord zijn de maquettes te zien die vier toparchitecten maakten voor een internationale wedstrijd. Vooral het winnende ontwerp van Steven Holl kan voor een blikvanger van formaat zorgen.
In 1930 voltooide de Antwerpse architect Léon Stynen het casino in Knokke. Voor die tijd was het een zeer open, modern gebouw, voorzien van speelzalen, een theaterzaal en een tentoonstellingsruimte, naar het model van het casino van Monte Carlo. Door oorlogsschade en verbouwingen verloor het gebouw echter al zijn glorie. De tijd leek rijp voor een nieuw casino. Een eerste voorstel voor een nieuw gebouw van de hand van het Gentse architectenbureau Robbrecht & Daem stuitte in 2003 op heftige bezwaren van de Commissie voor Monumenten en Landschappen. Die achtte het bestaande gebouw, in het bijzonder de zaal met een wandschildering van 70 meter van René Magritte, te waardevol om af te breken. Burgemeester Leopold Lippens gooide toen het roer om. Hij organiseerde een internationale wedstrijd voor toparchitecten, die gewonnen werd door de Newyorker Steven Holl.
Summier
Het kruim van de architecten was aangeschreven. Een internationale jury onder voorzitterschap van Martin Manning selecteerde vijf kandidaten: de Zwitsers Herzog & De Meuron, de Iraaks-Britse Zaha Hadid, de Amerikaan Steven Holl, het Parijse Jakob & Mc Farlane en de Rotterdammers Neutelings-Riedijk. De jury, en niet de gemeente, kreeg het laatste woord. De opdracht aan de architecten was relatief summier. Het nieuwe gebouw moest, naast de functies van het bestaande casino, ook voorzien in een conferentieruimte, een 'grand hotel' en appartementen.
Maar voor het overige was 'the sky the limit', op drie voorwaarden na. De ondertussen beschermde Magritte-zaal moest behouden blijven. Het ontwerp moest een 'Bilbao'-effect creëren: het moet even sterk tot de verbeelding spreken als het recente Guggenheim-museum van Frank Gehry in Bilbao, dat een stroom toeristen naar de stad op gang bracht. De derde voorwaarde was de venijnigste: de operatie mocht de stad geen euro kosten. Dat was ook de reden om een hotel en luxe-appartementen in het programma op te nemen.
Zon
De bouwplaats stelt heel wat problemen: hoe een verschil te maken tegenover de enorme muur beton en baksteen van de banale flatgebouwen die de Zeedijk ontsieren? Zelfs het ooit imposante casino van Stynen verdwijnt er haast door in het niets. Verder in de hoogte gaan om het vereiste bouwvolume te bereiken geeft een probleem van bezonning voor de omwonenden.
De vier wedstrijdprojecten (Herzog & De Meuron haakten op het laatste moment af) bieden merkwaardige, zeer diverse oplossingen. De ontwerpen van Jakob & Mac Farlane en Zaha Hadid blijven min of meer binnen de skyline. Jakob & Mac Farlane doen dat met een relatief banaal volume. Dat wordt opgevrolijkt door een bekleding die als een grote golf over het gebouw spoelt. Hadid presenteert een assemblage van grote vlakke volumes die in de lucht zweven, een poging om overal licht en lucht door te laten dringen. Beide projecten bleken echter financieel onhaalbaar en ontbeerden de nodige 'beeldwaarde'.
Beeldwaarde was er wel volop in de projecten van Steven Holl en Neutelings-Riedijk, die beiden resoluut de hoogte ingaan. Neutelings-Riedijk doet dat met een kolossaal volume in de vorm van een afgeplatte ananas en twee pieren die hun armen uitstrekken naar het strand. Met veel zin voor ironie verplaatsten zij de Magritte-zaal naar een panoramische glazen ruimte op de top van het gebouw.
Steven Holls project gooit het over een andere boeg. Hij restaureert het oude Casino, maar gebruikt het als sokkel voor een smal, kristallijn volume van 100 meter hoogte waarin hotel en appartementen een plaats vinden. In een lager, 'poreus' volume van geperforeerde platen dat zich achter het Casino uitstrekt, bevinden zich extra faciliteiten zoals een conferentiecentrum. De compositie is een knipoog naar 'Le bateau qui raconte l'histoire à la sirène', een fragment van Magrittes muurschildering. Dat ontwerp won de tweede wedstrijdronde. De verkoop van flats en hotel kan de indrukwekkende bouwkosten compenseren. Maar of de omwonenden er zich bij neerleggen dat ze in de schaduw zitten, is een heel andere kwestie. Pieter T'Jonck
Architectuurexpo Casino Knokke-Heist tot 6 november in cultuurcentrum Scharpoord. Informatie en data lezingen: www.ccknokke-heist.be
