Toen de Duitse choreograaf Tom Plischke een goed jaar geleden voor tien dagen de Brusselse Beursschouwburg transformeerde tot een hotel annex experimenteel kunstenaarsatelier, had wellicht niemand vermoed dat dit buitenissig, ongeëvenaard en razend boeiend evenement ooit nog voor herhaling vatbaar zou zijn. Maar zie, een goed jaar later schuift de Gentse Vooruit voor een periode van 72 uur alle gewone programmering terzijde om Frankfurter Küche (FK), de werkplek van Plischke en theaterwetenschappers Kattrin Deufert en Jeroen Peeters toe te laten een non-stopevenement onder de naam B-Visible - 72 uren queerathon te organiseren.
De inzet is hoog. In tegenstelling tot het project in Brussel, dat een aanzienlijk Warhol-factory-gehalte had, maar nog sterk de klemtoon legde op voorstellingen die op gezette tijden doorgingen, kan je nu nog nauwelijks van reguliere presentatiemomenten spreken. Het beeld dat opduikt uit de voorbereidende documenten is dat B-Visible een poging onderneemt vertoog en praktijk van het theatermaken, met alle onderliggende maatschappelijke en culturele kwesties, tijdens een driedaags gesprek in elkaar te laten overvloeien. Dat openbreken van grenzen hangt nauw samen met het inhoudelijke vertrekpunt van dit evenement. Het centrale concept ervan is het begrip queerness. Queer theory verwijst naar een mengeling van activisme en theorievorming rond seksualiteit en gender, waarbij dat laatste begrip niet staat voor het biologische onderscheid tussen geslachten, maar de wijze waarop geslachtelijkheid maatschappelijk gedacht en vormgegeven wordt. Deze beweging ontstond eind jaren 80 in de USA toen omwille van aids de verdrukking van seksuele minderheden op de spits gedreven werd. Een centrale figuur in deze beweging is Judith Butler. De beweging gaat echter niet over de rechten of de identiteit van homos, vrouwen of andere minderheden op zich, maar laat zich best omschrijven als een vorm van oppositioneel denken en handelen. Queer theory en queer practice morrelen aan de bestaande verwachtingspatronen die in een bepaalde socio-culturele context de identiteitsconstructies van mensen regelen en bepalen. Ze openen dus een veld van mogelijkheden, een kritisch potentieel. B-Visible koppelt deze houding terug naar het veld van de performance in de brede zin van het woord. Naast podiumkunsten komen ook beeldende kunst, video, fotografie enz. aan bod. De vraag is telkens welke queer-strategie kan zichtbaar maken welke opposities zich verschuilen achter de gangbare opvattingen en voorstellingen in verschillende kunstdiciplines.
Vooruit-accenten
Voor Vooruit heeft dit project een bijzondere betekenis. In de beginjaren van het kunstencentrum kende het, bij gebrek aan middelen, slechts een beperkte eigen programmering. Later zag het zich genoodzaakt vrij breed te programmeren, bij gebrek aan andere zalen in Gent die de boom in het Vlaamse theater konden opvangen. De laatste jaren is de culturele infrastructuur in Gent echter zo uitgebreid dat, voor het eerst in zijn geschiedenis, Vooruit zijn eigen accenten kan leggen in de keuze van voorstellingen. Die wijziging van de werkingscontext valt samen met het aantreden van een volledig nieuwe ploeg programmatoren, die intens samenwerken. De drijvende kracht achter dit project is dansprogrammator Barbara Raes, maar zij bouwde in het project heel wat bruggetjes in naar de andere kunsten die in Vooruit aan bod komen. Het deelnemersveld van kunstenaars en medewerkers van B-Visible oogt erg internationaal en bovendien behoorlijk verbluffend. Negen kunstenaars kregen een opdracht een workshop te organiseren, labwerk te presenteren of lezingen, films, debatten, enzovoort. Een internationale call for studies leverde nog eens 15 bijdragen van kunstenaars en anderen op. De ruggengraat van het project wordt, in zekere zin, gevormd door vijf workshops, die gaan van seminaries met een sterk theoretische inslag zoals Coitus and kitchen van Gerburg Treusch-Dieter tot Strategies for stage-fright, een workshop voor slapelozen van de New Yorkse artieste Claude Wampler die in onderzoek en performances peilt naar de wereld van de droom. Deze workshops vragen een bijzondere inzet van de deelnemers, die in principe de hele duur van de queerathon in het gebouw blijven. Maar daarnaast blijft er ook voor de tijdelijke bezoeker een keur aan lezingen, voorstellingen en evenementen te beleven.
Nomadische tentjes
Hoewel de uitgangspunten van dit project op het eerste gezicht een hoog academisch en theoretisch gehalte lijken te hebben, houdt het zich, als een vorm van queerness, ver van de academische wereld. Het platform van de Vooruit werd gekozen voor zijn grote zichtbaarheid. Die kan garanderen dat het verhaal van dit project, zij het onrechtstreeks, bij het brede publiek een (politieke) weerklank vindt. De grenzen van het gebeuren houden dan ook niet op bij de deuren van de Vooruit. Op vele manieren wordt de discussie die zich ontwikkelt de wijde wereld ingestuurd. Theaterwetenschappers Steven de Belder, Kathleen van Langendonck en Christel Stalpaert organiseren nomadische tentjes waar mensen die het spoor bijster zijn kunnen bijtanken. De gesprekken en informatie worden via de site van Urban Mag en een chatpagina wereldkundig gemaakt, zodat men van over de hele wereld kan inpluggen op het gebeuren. Het on-lineplatform voor internationale dans- en performancekritiek Sarma ( www.sarma.be ) documenteert het hele gebeuren ter plaatse. Voor de gelegenheid nodigde Sarma de Britse theaterwetenschapper en specialist in queer theory Martin Hargreaves uit om doorlopend observaties te schrijven en te publiceren op de site van Sarma. Uit dit alles blijkt ook dat er vanuit de academische wereld een bijzonder grote belangstelling is voor dit project. Leden van de vakgroepen theaterwetenschappen van de UIA en de RU Gent nemen er actief deel aan, en moedigen studenten ook aan zich in het gebeuren te storten. Christel Stalpaert van de RU Gent gelooft heilig in de wederzijdse bevruchting tussen theorie en praktijk. Het idee dat wetenschappers alleen aan de kantlijn kunnen toekijken lijkt haar, vanuit het queer-denken, een achterhaalde vorm van binair denken. Nochtans ziet ze haar eigen bijdrage slechts als een bescheiden aanvulling bij het totale project. Naast haar bijdrage aan de nomadische tentjes geeft ze ook een lezing waarin ze nader ingaat op de relatie tussen het werk van de Franse filosoof Gilles Deleuze en de queer theory. Ook Kathleen van Langendock definieert haar bijdrage vooral als het aanreiken van tools voor de nietsvermoedende bezoeker. Zij geeft een lezing waarin ze de bronnen van het gedachtengoed van Judith Butler opspoort in het werk van Julia Kristeva die er al in de jaren zeventig voor pleitte om het idee mannelijkheid en vrouwelijkheid los te koppelen van de biologische kenmerken van mensen.
B-Visible loopt van dinsdagmorgen 5 november om 00u01 u (dus één minuut na middernacht) tot donderdagnacht 7 november om 23u59. Een ticket voor het gehele gebeuren kost slechts 5 euro. Wie meer intens wil deelnemen kan zich voor 15 euro inschrijven in een van de vijf workshops. Voor die prijs kan je ook blijven slapen op het podium van de grote zaal, en krijg je een belangrijke korting op maaltijden. Een overzicht van het gehele programma is te vinden via www.vooruit.be. Zie ook: www.urbanmag.be
