Date 1989-07-15

Publication De Standaard

Performance(s) Private Lives

Artist(s)

Company / Organization Maatschappij Discordia

Keywords elliot • amanda • echtgenoten • lives • private • snedig • echtscheiding • rijxman • marivaux • reduktie

Halvering aantal akteurs verdubbelt komisch effekt: "Private Lives" van Noel Coward

BRUSSEL - Te elfder ure zijn de voorstellingen van Marivaux, die Maatschappij Discordia wou brengen op Bruzzle '89, afgelast. Maar in ruil voor dit experiment met komedie -- een versnijding van twee stukken van Marivaux om de essentie van de "marivaudage" te tonen -- brengen ze voor een derde keer Private Lives van Noel Coward. En dat is zonder meer een van de meest komische opvoeringen die dit jaar te zien waren. Tegelijk ook de afsluiter van de reeks van negen voorstellingen die het gezelschap op Bruzzle bracht.

Private Lives is een komedie over echtscheiding uit het interbellum, maar dat kun je nauwelijks merken. Details laten voelen dat echtscheiding in dit stuk wel meer in de taboesfeer zit dan nu, of toch minstens nog eerder met een soort vergulde (Engelse) bohème geassocieerd werd. Maar de beledigingen die de vier protagonisten elkaar toevoegen, zijn nauwelijks gedateerd.

Reduktie

Vier protagonisten, gespeeld door twee akteurs, René Eljon en Lineke Rijxman, met Jan Joris Lamers in de potsierlijke bijrol van de verontwaardigde Franse huishoudster. Die reduktie tot twee akteurs heeft alles te maken met de bijna archetypische struktuur van het stuk. Twee echtparen op huwelijksreis in dezelfde Franse badstad en in hetzelfde hotel (voelt u 'm komen?), Elliot en Cybill en Victor en Amanda, worden geïntroduceerd. Elliot en Amanda hebben elk al een huwelijk -- met elkaar, zo blijkt -- achter de rug, en tot beider ergernis houden hun nieuwe echtgenoten er maar niet mee op om precies op de eerste huwelijksnacht vragen te stellen over hun vroegere relatie, als willen ze zich ervan verzekeren dat "de andere" in de fout ging, en zij de voortreffelijkste partner getroffen hebben die je je maar kunt wensen voor een nette en komfortabele levensavond.

Het pakt wel even anders uit, want natuurlijk lopen Elliot en Amanda elkaar weer op het lijf in het hotel. Pogingen aan beide zijden om halsoverkop naar een andere vakantiebestemming te vertrekken mislukken deerlijk, omdat Victor noch Cybil daar de nood van inzien. En het onvermijdelijke gebeurt dus. Elliot en Amanda, al is het een stel patologische ruziemakers, worden weer smoorverliefd op elkaar en laten de nieuwe partners verbijsterd achter. Die twee vinden (natuurlijk) elkaar, en na allerlei omzwervingen is het einde van het verhaaltje dat iedereen iedereen beu is, en dat iedereen met iedereen ruzie heeft, nadat alle kombinaties man-vrouw uitgetest zijn.

Snedig

De verwisselbaarheid van de echtgenoten, en het onvermijdelijke failliet van het huwelijk -- omdat iedereen er overspannen verwachtingen over heeft en er volslagen onvolwassen tegen aan kijkt, zodat wanbegrip niet te vermijden is -- dat is de nogal pessimistische grondtoon van dit stuk. En dat is ook de reden dat je het net zo goed door één paar kunt laten spelen als door twee.

Coward formuleert dat allemaal wel onweerstaanbaar snedig, de manier waarop man en vrouw elkaar verbaal te lijf gaan brengt je voortdurend aan het lachen. En de halvering van het aantal akteurs -- en wat voor akteurs! -- verdubbelt paradoksaal genoeg dat effekt, omdat de zinloosheid van al de energie die hier gespuid wordt, nog veel sterker uit de verf komt.

Bovendien is het een aanleiding voor Eljon en Rijxman om een bijna ongehoorde uitspatting van virtuoos akteren te etaleren. Op het einde veroorzaakt dat een soort teatraal gekkenhuis: als de vier protagonisten samen zijn, switchen ze voortdurend van de ene persoon naar de andere, met een halsbrekende spreeksnelheid, tot je in de laatste minuten volledig de draad van het verhaal kwijtgeraakt bent, net als de vier ongelukkige echtgenoten zelf. Maar dat doet er op dat ogenblik niet meer toe, omdat de bespottelijke voorspelbaarheid van het gebeuren op dat ogenblik al zijn climax bereikt heeft.

Vanavond nog te zien in "De markten" om 22 u 30.