Date 1988-03-10

Publication De Standaard

Performance(s) De reis naar Civita

Artist(s) Johan Boonen

Company / Organization Brussels Kamertoneel

Keywords boonen • zoon • moeder • civita • partikuliere • ruime • vader • realisme • ofwel • luisteren

Gemiste kansen van Johan Boonen: "De reis naar Civita" in BKT

BRUSSEL -- "De reis naar Civita" heet het laatste werk van Johan Boonen, dat hij zelf regisseerde voor het BKT. Het stuk verhaalt over het scheidingstrauma tussen een moeder en haar zoon. Door een goed doordachte vermenging van alledaagse elementen met mytische verhaalstof krijgt het verhaal ondanks alle partikuliere omstandigheden die erin meespelen, een eksemplarische, allegorische dimensie.

Dat geeft ruime teatrale mogelijkheden omdat de tekst zelf de weg wijst van een beperkend psychologisch realisme, het huiskamerdrama van een moeder die gescheiden leeft van haar man en in ruil daarvoor haar zoon bedelft onder een verstikkende liefde, naar een teater waarin dit drama een eigenzinnige vorm kan aannemen.

De enscenering bij het BKT blijft de hele tijd boeien door de tekst zelf. Af en toe voel je iets te sterk het maakwerk in de tekst, de zorgvuldig gekonstrueerde parallellen, de net iets te eenduidige verwijzingen naar bekende psychologische motieven. Maar het geheel van het verhaal heeft een sterke geloofwaardigheid, zelfs in zijn meest extreme gebeurtenissen -- de liefdesdaad tussen moeder en zoon, de verhalen van de zoon over het dreigement van zijn moeder om hem in de beerput te gooien als ze hem nog eens met een meisje ziet -- gaan reële en fantastische motieven perfekt hand in hand. De ruime kennis van Boonen van het antieke erfgoed wordt op een vanzelfsprekende manier ingevoegd. De vader heeft slechts een oog meer, het andere werd door de moeder uitgestoken in een woedebui omdat hij zich altijd terugtrok in zijn fysika-lab. Hij is een begenadigd fysicus en auto-konstrukteur.

Deze partikuliere wrijving wordt dan gekoppeld aan het tema van de eenogige cycloop die instrumenten voor de goden maakt. En de kreatie van de vader blijkt dan later weer in de handen van de zoon een instrument van vernietiging te kunnen worden.

Tot mijn groeiende verbazing, en later ergernis, maakt men er in deze enscenering een potje van. Het lijkt er zeer sterk op alsof Boonen bij het regisseren, totaal zijn greep op de akteurs is kwijtgeraakt. En die akteren vaak alsof ze gewoon niet weten waar ze het over hebben. De speelstijl is ofwel opgezwollen plechtig (Chris Lomme die alle uitspraken en handelingen, zelfs als ze het zeil van een bootje ophaalt, bekleedt met honderd uitroeptekens), ofwel van een volledig misplaatst realisme (Willem Carpentier die doet alsof hij naar een porno-film kijkt als hij fantazeert over de hernieuwde ontmoeting tussen zijn vader en moeder). De aansluiting tussen wat de een zegt en doet met wat de ander zegt en doet gaat volledig de mist in, je ziet werkelijk dat ze gewoon niet naar elkaar luisteren maar een vooraf uitgedokterd nummertje afdraaien. Daardoor ontstaan ook potsierlijke fouten in de timing: er is een twist tussen moeder en zoon, ze vallen daarna in slaap op luttele ogenblikken, springen weer op om de liefde te bedrijven, alsof het eigenlijk allemaal hetzelfde is.

Dat is ontzettend spijtig. Het is bovendien onbegrijpelijk dat de auteur zijn eigen tekst zo laat verhaspelen als regisseur. Het stuk schreeuwt om akteurs die met een zekere autenticiteit (al is dat, toegegeven, een zwaar misbruikt woord) proberen te luisteren naar de wijze waarop de tegenspeler de tekst interpreteert om er passend op te antwoorden.

Nog te zien in het BKT, Kapellemarkt l te 1000 Brussel, elke wo, do, vrij en za om 20 u 30 en zo om 15 u t.e.m. 2 april.