Date 1987-02-27

Publication De Standaard

Performance(s) De Bacchanten

Artist(s) Ivo Van Hove

Company / Organization AKT

Keywords tiresias • dionysos • bacchanten • pentheus • hove • akt • kadmos • onmogelijkheden • flauw • proberen

Ivo van Hoven ensceneert "De Bacchanten": Euripides integraal

LEUVEN -- op 2 maart e.k. gaat de bacchanten van Euripides, in een regie van Ivo Van Hoven en vertaling van Georges Adé, in’t Stuc in première. Als gezelschap wordt AKT, de groep waar Van Hove de leiding van heeft, op de affiche vermeld, maar verscheidene acteurs van "De witte kraai" werken mee aan deze productie. Hoewel die acteurs hun medewerking toezegden vooraleer het fusiegezelschap "De tijd" werd opgericht, geeft Van Hove toe dat deze voorstelling zowat een bruggenhoofd is naar het nieuwe gezelschap.

- Vanwaar de keuze van dit stuk Euripides?

Van Hove: Dat weet ik ook niet goed, maar je kan de keuze wel situeren binnen de drie belangrijke beleidskeuzes van AKT. Eerst en vooral proberen we via niet-verbaal theater een eigen theatertaal te ontwikkelen, zoals bv. in De wonderen der mensheid. Ten tweede proberen we "in toch" te blijven met geschreven wordt, zonder per se het allerlaatste nieuwe te willen hebben. Maar wij waren de eersten bv. om Duras en Mishima in Vlaanderen te brengen. En ten slotte proberen wij een "maximum" theater te brengen, ik bedoel, we proberen een brug te slaan naar dingen die zeer ver van ons af staan. Dantons dood, wat ik in het conservatorium deed, is zo’n stuk. En de Griekse tragedie, dat is werkelijk een gapend gat, dat staat werkelijk enorm ver van ons af.

- Heeft je keuze voor dit stuk iets te maken met Rijnders’ enscenering ervan voor het Nederlands Danstheater?

- Daar heeft het niets mee te maken. Overigens, hij speelde niet met de volledige tekst zoals wij; hij haalde er enkele ideeën uit, zoals de tegenstelling gevoel -- rede. Dat vind ik nogal flauw. Heel mooi, maar flauw.

- Wat haal jij er dan uit?

- Ja, dat weet ik ook niet zo goed. Deze voorstelling is een soort zoektocht naar een aanpak, naar de werking van deze tekst. We gaan hem niet reduceren, we brengen er geen psychologisme in. Dat hebben we geprobeerd, maar het is fout. Het mysterie dat erin zit, blijft mysterie. Een god doet mirakels, en dat laten we gebeuren, we zien wat dat doet bij het publiek.

- Het leunt dan misschien meer aan bij Goshs "Oidipous"?

- Ik wil niet beweren dat wij zo’n goede voorstelling zullen maken, dat was prachtig. Maar ja, Gosh gebruikt geen eigentijdse middelen, geen afleiding. Hij gebruikt de oude conventie, in zijn belemmeringen, zelfs waar dat onmogelijkheden oplevert zoals met de koturnen en de maskers, vanuit een fascinatie ervoor.

God van wraak

- Er zitten inderdaad nogal wat "onmogelijkheden" in de tekst, zoals bv. Pentheus’ entree aangekondigd door Tiresias. Hij staat al een blad lang te spreken voor hij Kadmos en Tiresias "ziet".

- Dat is hier allemaal behouden. Bij Shakespeare zou ik regels als "daar komt… aan" schrappen. Hier bewaren we de hele tekst intact, tot en met de exodos die het stuk van zijn moraal voorziet.

- Hoe pak je het koor aan?

- Het is een echt koor, de rode draad in het stuk. Maar ik heb het wel bepaalde emoties meegegeven, en dat heeft te maken met je keuze, je inzicht in de figuur van Dionysos. Chechner bv. stelde de Bacchanten voor als door bevrijder Dionysos geredde vrouwen. Ik denk daar helemaal anders over. De bacchanten zijn geketend, ze hebben iemand nodig om zich aan op te trekken. Dionysos bindt hen aan zich. Eigenlijk is Dionysos de god van de wraak. Bij het ensceneren van dit stuk stond mij een video voor ogen over tien- tot twaalfjarige Oegandese kinderen wier ouders onder hun ogen vermoord werden. Toen hen gevraagd werd wat ze later wilden worden, zeiden ze dokter, maar zonder liefde, heel somber, als een compensatie.

- Hoe situeer je Tiresias? (Tiresias prijst de nieuwe godsdienst aan, nvdr.)

- Hij is de politicus in het stuk, niet Pentheus; die is daar veel te emotioneel voor, die sjachert ook niet. Onder Kadmos had Tiresias het voor het zeggen, maar door Pentheus is hij terzijde geschoven. Hij ziet zijn kans mooi om met de komst van Dionysos weer op het voorplan op te treden, oa. Ter wille van de centen, zoals Pentheus hem trouwens verwijt. Tiresias weet ook wel niet wat deze nieuwe godsdienst zal brengen, hij probeert deze Aziatische eredienst te "incultureren". En historische gezien is dat ook werkelijk gebeurd, de Bacchische cultuur is een theaterfeest geworden bij de Grieken.

- Waarom Leuven als plaats voor de première?

- Omdat we hier de faciliteit kregen om veertien dagen in het decor te repeteren. Dat is uitzonderlijk.

Pieter TJONCK