Date 1986-10-17

Publication De Standaard

Performance(s) Met vuur spelen

Artist(s) Claes, Jappe

Company / Organization Theater Teater

Keywords kirsten • axel • nichtje • vader • mechelen • kurt • jappe • gedragingen • akteurs • claes

"Teater" leest Strindbergs "Met vuur spelen" radikaal: Ontluistering en verveling onder glazen stolp

MECHELEN -- "Met vuur spelen" van "Teater" uit Mechelen is een radikale en verrassend hedendaags aandoende lezing van een burgerlijke "komedie" (een zéér wrange dan wel) van August Strindberg uit 1882. De regie/dramaturgie heeft er zoveel mogelijk naar gestreefd de kwaal van de betekeniszwangere uitspraken op te vangen in een achteloze, alledaagse zegging waardoor de figuren op een frappante wijze verschijnen, niet als decente, burgers in problemen, maar als sekreten, stumperds, neurotici. En dat in een achterlijk, bedompt en zeer kleinburgerlijk milieu met een versleten moraal (geïnkarneerd in de seniele vader).

Kurt is de zoon van rijke ouders, die zich teruggetrokken hebben en leven in een huis ergens aan de kust. Samen met zijn vrouw Kirsten woont hij bij hen in, omdat hij er niet in slaagt zijn vage artistieke pretenties als schilder in het weinig vermelde, maar wel belangrijke geld om te zetten. Allen zijn gekleed in kleren die jaren geleden mode waren; levend in een glazen stolp zijn ze al jaren het kontakt met de wereld verloren.

De vader die gehandicapt en seniel is, zit als stille getuige van een vroeger zinnig bestaan in zijn rolstoel toe te kijken bij alles. Zijn vrouw, zijn zoon en schoondochter sollen op genadeloze wijze met hem rond, maar kunnen niet los van hem, de gehandicapte die hun middel van bestaan is. Hij fungeert in het stuk dan ook als metafoor voor een burgerlijke moraal die dood is, maar in de vorm van talloze, uit verveling geboren perversies bij gebrek aan alternatief blijft voortbestaan. De kinderwieg wordt bij het begin van het stuk achteloos op scène gebracht door Kirsten, en blijft nagenoeg het hele verdere verloop onbewaakt in een uithoek achtergelaten.

Het verhaal wordt op gang gebracht door de komst van een would-be minnaar van Kirsten. Zowel Kirsten als Kurt willen aan de nogal timide en niet erg pientere Axel wat plezier beleven, met vaag in het achterhoofd de idee dat ze hun nichtje aan hem zouden kunnen koppelen. Dat nichtje, een verwaarloosd kind, overigens ook de enige persoon die het lot van de vader ter harte neemt, vormt namelijk een bedreiging voor Kurt en Kirsten, omdat zij wellicht bij de dood van de moeder met de vader zou kunnen trouwen, waardoor de erfenis aan hun neus zou voorbijgaan. Maar andere motieven -- de lust van Kirsten om eens een avontuurtje te beleven op kosten van Axel, en Kurts machinaties om zijn onlustgevoelens te koelen door zijn vrouw en haar vriend te vernederen -- doorkruisen dat scenario; allen eindigen als verliezers, behalve het nichtje dat door haar zorgzame omgang met de vader en haar Cassandra-achtige uitspraken nog een zekere integriteit weet te bewaren.

"Method"

Regisseur Jappe Claes gaat zeer ver in de ontluistering van zijn figuren, o.a. door ze fysiek zeer onaantrekkelijk voor te stellen. Het lijkt mij dat wat ogenschijnlijk "type-casting" is, het resultaat is van zeer zorgvuldige kostumering die het verlepte, de kleine foutjes van de akteurs net iets versterkt. Ook het akteerwerk schijnt het resultaat te zijn van minutieus bestudeerde gedragingen van de akteurs zelf en observaties van gedragingen van mensen in pijnlijke konfrontaties, die net iets sterker in de verf gezet zijn. Een vorm van "method-acting" als het ware.

Dat werkt vaak zeer verhelderend, maar het is in die mate een gevaarlijk procédé, en dat zie je bijwijlen ook in de voorstelling, dat de akteurs gaan uitschuiven op de metode, de distantie tegenover hun tekst zodanig verliezen dat deze verglijdt tot een aanleiding om "tics" te etaleren. De voorstelling werkt dikwijls tegen de grens van die kentering, maar toch blijft het boeiend omdat de spanning tussen tekst en akteren, de worsteling van de akteurs met platvloers typetjes spelen voelbaar blijft. De dramaturgische opzet blijft daardoor duidelijk herkenbaar én uitdagend. Er is spijtig genoeg een belangrijke schoonheidsfout aan deze voorstelling: de tekst is (wellicht door de grote, lege speelruimte) vooral bij de aanvang soms zeer moeilijk verstaanbaar. Het mag vreemd klinken, maar noch de akteurs, Leo, Rosine en Guy Segers, Axel Doumen, Mireille Vanderveipen en Carina Van der Sande, noch de regisseur, Jappe Claes, en de andere leden van teater "Teater" zijn professionelen in de strikte zin van het woord. Na "Kamers" vorig seizoen is dit hun tweede zeer verdienstelijke werkstuk. Een tegelijk verfrissende en deprimerende vaststelling.

Nog te zien vandaag en op 18, 19, 23, 24, 25, 26 okt om 20 u 30 in Mechelen, Usine à vapeur, Borchtstraat 34-36 (Nekkerspoel).