Het Holland Festival heeft de goede gewoonte aandacht te besteden aan hedendaagse schrijvers. Dit jaar was het de beurt aan Heiner Müller voor wie een apart luik van het festival was gereserveerd. Initiatiefnemer en organisator van dit mini-festival was het HOT-theater in Den Haag. Ondanks wat tegenslagen - een aantal belangrijke ensceneringen konden niet komen, en in extremis werd de gezamenlijke DDR-deelname afgezegd - werd het een rijk geschakeerde confrontatie met het vooral recente deel van Müllers omvangrijke oeuvre: alle stuk ken vanaf Die Hamletmaschine waren aanwezig. Verder was er ook een Müller-symposium (wetenschappers over de teksten) en een Muller-debat (Muller en theatermakers over de regies). ïk zag enkele voorstellingen.
Het Schauspielhaus Bochum is zowat Müllers huistheater. Elke nieuwe tekst wordt daar gecreëerd. ïn Den Haag brachten ze Müllers laatste Verkommenes Ufer Medeamaterial Landschaft mit Argonauter. Een tekst die meer dan de vorige stukken louter taal wil zijn zonder de druk van een verhaal, van personages, van punten en komma's. Hel zijn variaties op het Medea-Jason materiaal. Rauwe poëzie, smerig en vuil, soms met de schoonheid van een heldere droom. Werelden en landschappen uitgezuiverd tot enkele woorden. Karge en Langhoff plaatsten de dríe fragmenten ín eenzelfde ruimte: overwegend bloedrood, de vloer bedekt met massa's blinkende konserven, een stuk scheepsromp en een propeller. Daarin de schipbreukelingen van een luxe-wereld, op het einde van hun reis. Alles sterk symbolisch, zwaar op de hand, bovendien nog aangedikt met een overdadig acterende Medea (Kirsten Dene). Dat maakt de tekst log. Als het vlees dat Medea tussen haar vingers knijpt. Te vet.
Hoe wonderlijk eenvoudig daarentegen de Philoktet van het Bulgaarse Dramaticen Teater Sofia. Met wat doeken en een houten vloer geven zij een zeer heldere lezing van het conflict tussen Philoktet, Odysseus en Neoptolemos. Daarbij maken ze intelligent gebruik van de hele ruimte
(spelers en publiek zitten op de scene) : vertikale en horizontale lijnen worden geëxploiteerd naargelang de verschuivingen tussen de drie personages. Indrukwekkend is ook de betrokkenheid van de stem : van fluisterend tot bulderend, van zingend tot staccato en alles daartussen. Dit is simpel spel van lichamen gewaagd aan de ruwe ritmiek van Müllers blankverzen en tegelijk ook zicht gevend op de politieke houding van deze figuren.
Nog zag ik de Die Hamletmaschine gespeeld door het Zimmertheater Tübingen, Zij situeerden deze tekst in een psychiatrische inrichting met vage reminiscenties aan gaskamers. Weliswaar doen de acteurs hun best er getormenteerd uit te zien, maar de gekozen lectuur is té smal om zo'n complexe tekst op uit te bouwen, én niet bijster origineel in aangeboden beelden.
Naar Avignon, Daar spelen leerlingen van de Ecole supérieure d'Art dramatique du Théâtre national de Strasbourg, onder regie van Hervé Loichemol drie stukken van Müller:
Herakles 5, Die Hamletmaschine en Lehen Gundtings Friedrich von Preussen Lessings Schfaf Traum Schrei. Als acteerschool leg je natuurlijk de klemtoon op het spel, op acteer-onderzoek. Br wordt vanalles uitgeprobeerd. Er zijn twee Heraklessen en drie Hamlets, Ieder probeert op eigen wijze gestalte te geven aan de verwarde monologen. Het resultaat is wisselvallig. Maar toch overwegend erg plezierig en intelligent. Ophelia verdwijnt wel in de mist en van het Duitsland-stuk Leben Gundtings... brengt men niets terecht. Toch overtuigt deze aanpak. Men ontdekt onder het cynisme ook de humor. De ruimte tussen de zinnen vult men met theatrale speelsheid. En dat is een welkome afwisseling voor de Duitse ernst waarmee Müller gemeenlijk wordt omgeven.
Luk Van den Dries
