Topchoreograaf William Forsythe met drie stukken in België
Choreograaf William Forsythe is actiever dan ooit in het verleggen van de definities van dans en ballet. Soms lijken zijn stukken wel beeldende kunst. In Human Writes proberen dansers met houtskool de artikelen van het Verdrag van de Rechten van de Mens leesbaar te maken, alsof Forsythe wil zeggen dat we onze handen moeten vuil maken om die rechten te laten gelden.
Politiek ballet zonder gezwets
De Amerikaanse choreograaf William Forsythe is dezer dagen alomtegenwoordig. Mogelijkheden te over dus om kennis te maken met deze 'onverbeterlijke zoeker'.
door Pieter T'Jonck
BRUSSEL l In 2004 zegde de stad Frankfurt William Forsythe na twintig jaar en wereldwijd succes de wacht aan als artistiek leider van het stedelijk ballet. De stad wenste niet langer vergast te worden op stukken die steevast ingingen tegen de verwachtingen van de welgestelde burgerij.
William Forsythe ging onverstoorbaar verder, zij het met minder subsidies en een gezelschap dat zowat tot de helft gereduceerd werd. Sindsdien is hij, op 57-jarige leeftijd, actiever dan ooit in het verleggen van de definities van dans en ballet. Zo creëerde hij de afgelopen jaren twee werken die eerder beeldende kunst dan wel dans lijken. In You Made Me a Monster, een ontroerend in memoriam voor zijn aan kanker overleden vrouw én een waarschuwing tegen xenofobie, stonden nog drie dansers op de planken. In Scattered Crowd namen enkel nog ballonnen de beweging voor hun rekening. Nochtans werd diezelfde William Forsythe ooit geroemd als de grote vernieuwer van het klassieke ballet. Wie wil weten waarom dat zo is, kan in Brussel ook de herneming van zijn meesterwerk Impressing the Czar meepikken, uitgevoerd door het Koninklijk Ballet van Vlaanderen.
Catastrofepuzzel
Toch wil Forsythe het ballet allerminst de das omdoen. Maar een kleiner gezelschap en dito podium bieden andere mogelijkheden dan de immense bühne van Frankfurt. Daar was neoklassiek ballet een vanzelfsprekende keuze. Maar de echte reden is dat Forsythe een onverbeterlijke zoeker is. Zijn huidige partner, danseres Dana Caspersen, licht toe: "Zijn werk is vaak omschreven als deconstructie of zelfs destructie. Ik zie het eerder als de verkenning van de onvastheid van onze systemen en vormen, en zo ook van de menselijke geest. Hij vraagt zich bijvoorbeeld af wat er zou gebeuren mocht je de ingewikkelde relaties tussen de basisbewegingen van het ballet wijzigen. Of ook: hoe kan het ene voor het andere staan? Ik denk daarom dat ons werk minder met deconstructie te maken heeft dan wel met vertaling en verschuiving. Wat wil je tonen en welk medium leent zich daar het beste toe?"
Wat Forsythe in Human Writes (2005, met zijn nieuwe ensemble The Forsythe Company) wil tonen is hoe pover het gesteld is met de Human Rights die de UNO in 1948 goedkeurde. Hij werkte hiervoor samen met de Amerikaanse rechtsgeleerde Kendell Thomas. Human Writes is geen afgerond stuk, maar een actie waar ook het publiek aan kan of moet deelnemen. In de zaal staan zestig tafels, afgedekt met witte bladen. De dansers van het gezelschap, aangevuld met Brusselse dansers, proberen met houtskool de in dun potlood geschreven artikelen van het Verdrag van de Rechten van de Mens zichtbaar en leesbaar te maken. Een ingewikkelde rist spelregels maakt het hen echter onmogelijk dat rechtstreeks te doen. Een danseres schrijft met haar rug naar het blad. Ze hangt dus af van de aanwijzingen van het publiek om het goed te doen. Bij anderen is de houtskool aan hun lichaam bevestigd, zodat schrijven haast onmogelijk wordt. Geen wonder dat de dansers op het einde van de performance van top tot teen met houtskool besmeurd zijn. Alsof Forsythe wil zeggen dat we onze handen moeten vuil maken om de Rechten van de Mens te laten gelden. Als toeschouwer kun je daar je steentje toe bijdragen.
Decreation, het laatste stuk van zijn Ballett Frankfurt uit 2003, vormt een tweeluik met Kammer/Kammer, het werk dat eraan voorafging. Beide stukken zijn gebaseerd op een tekst van de Canadese dichteres Anne Carsen. In Kammer/Kammer stond de verleidingskracht van beelden centraal. Decreation, dat Carsen opvatte als een operalibretto, werkt vooral op de klank. De tekst heeft het over liefde, jaloezie, verraad, wat uitmondt in zelfverlies. Forsythe ontwikkelde een nieuwe beeldtaal om dat weer te geven. Elektronisch vervormde woorden raken vervlochten met lichaamsbeelden die al even vervormd en onherkenbaar zijn. 'Een catastrofepuzzel met burleske inslag', noteerde een Duitse criticus.
Human Writes, in de Hallen Van Schaerbeek op zaterdag 26 mei vanaf 20 uur.
Decreation vandaag en morgen in Théâtre National om 20.15 uur.
Three Atmospheric Studies in deSingel op 30 en 31 mei en 1 juni.
www.kfda.be, www.desingel.be, www.koninklijkballetvanvlaanderen.be.
