'Fase', een kwarteeuw later
Precies 25 jaar geleden ging Fase, Four Movements to the Music of Steve Reich van Anne Teresa De Keersmaeker in première. Het stuk sloeg in als een bom. Het Belgische publiek kende dans die gebouwd was op een verhaal of een grote gedachte. Niet dat het verhaal echt telde, het was eerder een kapstok voor de virtuoze bewegingen. Niets daarvan bij Fase. De bewegingen waren zo eenvoudig dat je het gevoel kreeg dat je ze kon imiteren. En van een verhaaltje was geen sprake.
Wat was er nu zo verbluffend aan dat werk dat het zelfs in New York meteen een Bessie Award, een soort dans-Oscar, wegkaapte? Wat opviel, was de verbazende accuratesse en snelheid waarmee de danseressen in de pas liepen met de muziek. Choreograaf Steve Paxton vergeleek hun mechanische precisie ooit met de legendarische dansgroep The Rockettes. Op muziek als die van Steve Reick is dat echter veel moeilijker. Die is gebouwd op minieme tijdsverschillen, faseverschillen dus, tussen twee instrumenten die vrijwel dezelfde partituur spelen. In Piano Phase beginnen de danseressen bijna onmerkbaar met een verschillende snelheid rond te tollen. Zo zie je als het ware de muzikale compositie. Daarom straft deze choreografie elke fout ook genadeloos af.
Een naam voor dat soort dans was snel gevonden: De Keersmaeker maakte 'minimalistische' dans. Dat was vooral een nogal minimalistische lezing ervan. Het verschil met het minimalisme van de Amerikaanse Lucinda Childs spreekt boekdelen. Haar dansers voeren haar strakke patronen even secuur uit, maar wat haar ontbreekt, is de punkenergie die uit Fase spat.
Fase gaat minder om de correspondentie tussen muziek en dans dan om de spanning tussen beide. Het extreem strikte kader van muziek en choreografie laat bijna geen individuele expressie toe. Maar juist in die krachtmeting tussen de danser en de structuur tonen de dansers zich. Bij de première in New York merkte critica Anna Kisselgoff op dat het zwartharige meisje zonder enige twijfel de choreografe was. Want ondanks het exacte unisono danste ze "net iets" scherper. Kisselgoff had het juist: om dat net iets gaat het hier. En dat net iets is in feite heel veel.
Bij de herneming in 1998 (!) formuleerde Kisselgoff dat heel raak. "De verbluffende herneming van Fase verklaart in grote mate waarom De Keersmaeker, die ooit het etiket minimalist opgekleefd kreeg, plots gezien werd als een expressionist. De waarheid is dat ze beide is, en tegelijk geen van beide. Fase is typerend. In de eenvoudigste verschijning is het een structuur die speelt met accentverschuiving en synchronisatie. In de meest complexe gedaante heeft deze choreografie veel te maken met hoe dansers zich verhouden, zowel tot de muziek als tot elkaar." Gaat dat dus zien!
Fase wordt hernomen in het Kaaitheater, op 15 en 16 maart om 20.30 uur, www.kaaitheater.be
