Bespieden van onder een cafétafeltje: De volgelingen van Bausch zijn haast niet meer te tellen, maar weinigen konden tippen aan het origineel
Bespieden van onder een cafétafeltje
De volgelingen van Bausch zijn haast niet meer te tellen, maar weinigen konden tippen aan het origineel
Dans l Het vroege werk van Pina Bausch bij De Munt
Pieter T'Jonck
Zeggen dat Pina Bausch de dansgeschiedenis van de twintigste eeuw mee heeft bepaald, is een understatement. Haar werk distilleerde uit de erfenis van zowel de Amerikaanse moderne dans als de Duitse Ausdruckstanz, een nieuw genre dat ze zelf als Tanztheater omschreef. De volgelingen van Bausch zijn ondertussen haast niet meer te tellen, maar weinig kopieën konden tippen aan het origineel. De Munt in Brussel brengt nu twee van haar vroegste werken: Frühlingsopfer en Café Müller in het Koninklijk Circus.
Frühlingsopfer is gebaseerd op Le sacre du printemps, het legendarische balletwerk van Vaclav Nijinsky op de gelijknamige muziek van Igor Stravinsky dat in 1913 een schandaal uitlokte bij het balletpubliek door zijn zeer aardse, gewild onsierlijke bewegingstaal. Wat wil je ook: het stuk vertelt het verhaal van een meisje dat door een primitieve stam geofferd wordt om een goede oogst af te smeken. Het ritueel is uiterst wreed: het meisje moet dansen tot het dood neervalt. In haar versie van het stuk, waarbij ze zich nog voegt naar de toenmalige conventies van het danstheater, geeft Bausch een heel eigen interpretatie aan het verhaal. Door het erotische aspect ervan te benadrukken leest ze het als een uitdrukking van de machtsrelaties tussen mannen en vrouwen. Die vrouwen delven, als object in de handen van mannen, het onderspit. De keuze van het slachtoffer is bij haar de uitkomst van een onterende keuring van de vrouwen door de mannen. Het hoeft wellicht geen betoog dat die baanbrekende interpretatie bijna net zoveel schandaal veroorzaakte als Nijinsky's origineel.
Café Müller, een iets later werk, is ook een proeve van de strijd der seksen. Het stuk speelt echter in het heden, in een dorpsfeestzaaltje of café. Een Café Müller zoals er duizenden bestaan. De titel suggereert zo dat Bausch een algemene waarheid wil tonen, maar dat doet ze wel op een hyperspecifieke manier. In dat café dwalen vier verlopen figuren rond die zich nauwelijks van elkaars bestaan bewust lijken. Als het toch tot een ontmoeting komt, is die vaak gewelddadig of onverschillig. Bausch vertelt zelf dat ze als kind in het café van haar ouders de cafégasten van onder een tafeltje bespiedde. Die ervaringen liggen wellicht ten grondslag aan dit werk. Opmerkelijk is in elk geval dat Bausch zelf, zowel in de oorspronkelijke bezetting als in de versie die nu in Brussel speelt, aanwezig is op het podium. Niet als cafégast, maar als een in het wit geklede vrouw die op de achtergrond danst. Haar bewegingen vormen een echo van wat zich op de voorgrond afspeelt. Café Müller toont de essentie van al het latere werk van Bausch. De dans toont in een gecondenseerde vorm wat we allemaal onbewust weten: bewegingen zijn niet willekeurig maar weerspiegelen altijd onze emotionele toestand. Het vraagt echter de hand van een ware meester om daarbij pathetiek en overdrijving te vermijden. Dat kan Bausch als geen ander.
WAAR EN WANNEER Koninklijk Circus van 23 tot 26 feb. om 20.30 uur Info: 070/233.939 of www.demunt.be
Bausch bespiedde vroeger de gasten in het café van haar ouders. Café Müller is daarop gebaseerd. (Foto Jochen Viehoff)
