'Men wil doen geloven dat alles eeuwig is'
Franse topchoreograaf Christian Rizzo te gast op dansfestival Klapstuk
(tijd) - Frankrijk heeft de mond vol van choreograaf Christian Rizzo. Op het laatste Festival van Avignon bracht hij twee werken, waaronder 'Soit le puits'. Op het dansfestival Klapstuk in Leuven presenteert hij die productie en zijn eigen solo 'Autant voiloir le bleu du ciel et m'en aller sur un âne'. Een gesprek met een kunstenaar die de wereld steeds weer heruitvindt in zijn werk. 'Alles staat op het punt om te verzwinden.'
Het stuk heet voluit 'Soit le puits était profond, soit ils tombaient très lentement, car ils eurent le temps de regarder tout autour' - een zin uit 'Alice in Wonderland'. Het is een creatie voor negen dansers.
Het heeft een verrassende scenografie, die de ruggengraat vormt voor vederlichte, dromerige taferelen. Als het stuk opent, staat er midden op het podium een reusachtig, wit plateau, als een monoliet. De dansers nemen er delen uit weg, die ze gebruiken als bouwstenen voor een indrukwekkend driedimensionaal bouwsel. De actie golft aan en af, lijkt soms bijna stil te vallen tot een of ander hebbeding, zoals een bol of een kerstboompje, de zaak weer aan het rollen brengt. Het slot van het stuk keert terug naar dat monoliet volume, nu echter doorsneden door diepe spleten. Daarin zinken de dansers één na één weg, als in een graf.
Die sierlijke arabesken zijn echter geen loze decoratie. Christian Rizzo weet precies waar hij op uit is: 'Het gaat steeds om hetzelfde: hoe bewoont een lichaam een ruimte als je er muziek en licht aan toevoegt? Met die elementen werk ik, zoals je een concerto componeert. De scenografie vormt altijd de basis. Noem die gerust minimalistische barok of maniërisme. Als je al de tierlantijnen van barokarchitectuur schrapt, hou je een fascinerend spel van volumes en spiralen over. Dat soort ruimtes zoek ik op omdat ze mijn verbeelding op gang brengen zodra er dansers in bewegen.'
Rizzo zoekt graag uit hoe een beweging zich verhoudt tot de ruimte. 'Wat verandert er als je een arm naar het plafond heft? Dat is niet zo futiel als het lijkt. Het voorbeeld van een woning verduidelijkt waarom. Je ploft meubelen en huisgerei niet toevallig neer. De organisatie ervan beantwoordt aan je lichaamsbouw, je gewoontes, je voorkeuren. Maar je hebt dat nooit helemaal onder controle. Stel dat alles staat waar je het wil hebben, en plots valt de zon door de wisseling van seizoen hinderlijk op de tafel in. Eerst verplaats je enkel de tafel, maar meteen moet je ook de stoelen verplaatsen, waardoor ook de kast opzij moet om ze bereikbaar te houden en ga zo maar door. Alles komt in beweging tot een nieuw dynamisch evenwicht ontstaat. Als de fysieke kaart van de ruimte schuift, moet dus ook de mentale kaart volgen, tot ze elkaar weer overlappen.'
Paradox
'Een voorstelling is voor mij een middel om in de wereld te staan. Ik weet wel: dat is een paradox, want meestal sta ik niet zelf op het podium, maar doe ik een beroep op dansers. Ik heb anderen nodig om 'ik' te kunnen zeggen. Wat die dansers doen drukt echter tegelijk ook uit wie zij zijn. Het is dus alsof mijn ik uitgesmeerd werd over de dansers en de ruimte. Maar toch: niets in mijn stukken is lukraak. Mijn choreografische werk is een vorm van schrijven. Alles staat precies waar het hoort. Ik kan uren nadenken over de kleur van een kostuum, over een attribuut of een beweging. Maar ik blijf nooit al te lang tobben.'
'Soit un puits' ontstond op minder dan anderhalve maand. De lange scène met de punthoeden was zelfs klaar in twee dagen. Rizzo: 'Plots zag ik hoe het moest. Mocht ik nu aan dat stuk herbeginnen, zou het resultaat wellicht totaal anders zijn. Maar je kan nu eenmaal niet alles uitdrukken in één werk. Het is een momentopname. Wat in het ene stuk niet aan de orde komt, duikt wel elders op. Samen vormen mijn stukken een dagboek. Trouwens, ik hou niet van wroeten en afzien in de studio. Nochtans ben ik verzot op werken, ik werk eigenlijk voortdurend, ik heb altijd 25 nieuwe voorstellingen in mijn hoofd. Maar ik wil me niet laten opjagen door productiedwang of door verkeerde ambities. Ik streef geen roem na. Daar ga je aan ten onder. Nee, ik dwing mijzelf om rustig te blijven. En dat is, in mijn geval, een hele opgave.'
Ook de manier waarop de actie op- en afgaat is geen toeval. Rizzo: 'Het besef dat alles op het punt staat te verdwijnen, maar dat er ook altijd iets nieuws volgt, dood en liefde dus, vormt de grondstof van mijn werk. Daarom golft de actie in 'Soit le puits' af en aan als een kaars die bijna uitwaait, maar toch weer opflakkert. Dat is ook de politieke betekenis van wat ik doe. In deze samenleving doet men ons geloven dat alles eeuwig is, alsof we in het hiernamaals van de geschiedenis leven. Want enkel zo kan je de mensen opjagen om fata morgana's zoals een nieuw bankstel of een nieuw huis na te jagen. Met zo'n illusies kan het ontwaken in de werkelijkheid hard zijn. Ik geloof het tegenovergestelde. Alles staat op het punt om te verzwinden. Enkel door rituelen kan je dingen in stand houden, herinneren.'
De solo 'Comme crâne, comme culte' drukte dat pakkend uit. Rizzo: 'Ik toon een danser die onherkenbaar is door zijn motorrijderspak. De kijker kan zich dus niet blindstaren op de persoon. Maar net zo ervaart hij des te sterker wat de danser doet, alsof zijn innerlijk zichtbaar wordt. Het kostuum wordt een binnenstebuiten gekeerde innerlijkheid. En voor mij is het een motorrijder zonder zijn motor het ultieme beeld van eenzaamheid. De solo eindigt daarom melancholisch met een song van Anthony & The Johnsons die de hoop uitdrukt dat iemand voor hem zal zorgen als hij sterft. De hoop dat iemand hem ritueel zal herdenken, in het volle besef dat het einde om elke hoek loert.'
Pieter T'JONCK
'Soit le puits_' staat op do. 27 okt. in de Stadsschouwburg, Leuven. 'Autant vouloir_' van 6 tot 8 nov. in de Soetezaal van het STUK. Inlichtingen: www.klapstuk.be
