De verbinding tussen twee extreme werelden
Danseres en choreografe Karine Ponties maakt 'Le chant d'amour du grand singe'
(tijd) - De Franse choreografe en danseres Karine Ponties maakte onlangs een cyclus van drie werken met Jan Kuijken, huiscomponist van het Gentse Muziek Lod. Nu bereidt ze vier nieuwe stukken voor met Dominique Pauwels, ook al huiscomponist bij dat productiehuis. 'Le chant d'amour du grand singe' is het eerste resultaat van hun samenwerking.
Ponties' oeuvre herken je onmiddellijk. Haar dans balanceert steeds op de grens tussen abstracte dans en mime. Dat gebeurt niet willekeurig. In haar abstracte bewegingen tekenen zich vaak onverwacht embryonale personages af. Die worden nooit uitgewerkt maar blijven het effect van grimassen en tics die zich aftekenen als rimpels op het oppervlak van de dans. Abstracte, sierlijke dans kan je hier lezen als een neurotisch masker dat onuitgesproken driften en lastige gedachten aan het gezicht wil onttrekken. De dans representeert zo de sfeer van het sociale als een keurslijf van voorgeschreven, haast ondraaglijke vormen en normen. Wriemelende vingers en ledematen of plotse buien van agressie verraden de weerzin die schuilt onder de obligate glimlach of pose.
Ponties voert dat tijdloze drama steeds weer op. Het kan ook anders: soms toont haar dans het genot van de eigen lichamelijkheid: haar sierlijke, elastische bewegingstaal spreekt dan van het plezier om steeds andere vormen en verschijningen aan te nemen. Het lichaam wordt dan een plastische, onvatbare vorm, die het ritme van intieme, grillige gedachten schijnt te volgen zonder zich te bekommeren om representatie of uiterlijk vertoon.
Orale traditie
'Le chant d'amour du grand singe', dat Ponties samen met de componist Dominique Pauwels maakte, werd al voor een korte speelreeks uitgeprobeerd eind 2003, en gaat nu op tournee.
Ponties: 'Le chant d'amour du Grand Singe' verbindt twee extreme werelden, die ver van ons staan. Ik was eerst en vooral gefascineerd door de inuits. De Russen noemen hen 'de eerste volkeren'. Van hun beschaving blijft nog weinig over. Vroeger wisten zij echter steeds in extreme omstandigheden te overleven door hun solidariteit en inventiviteit. Inuits kennen veel spelletjes en een rijke orale traditie. Kinderen worden er al vroeg aangemoedigd zelf te spelen en verhalen te bedenken. Dat lijkt mij uitzonderlijk en belangrijk.'
'Tegelijk onderzocht ik aan de hand van 'oulipo's' van de Franse auteur Jacques Jouet het leven van gorilla's in de Afrikaanse jungle. 'Oulipo' staat voor 'Ouvroir de Littérature potentielle', een experimenteel literatuuratelier waar onder anderen ook Italo Calvino en Raymond Queneau deel van uitmaakten. In een van die 'oulipo's' gaat Jouet aan de haal met het verhaal van Tarzan. De auteur van Tarzan, Edgar Rice Burroughs, voegde aan zijn boeken een lexicon van de gorillataal toe. Jouet gebruikte die taal voor gedichten over de grote aap die we zelf zijn. Die hebben we zelf duchtig misbruikt om onze eigen teksten te maken.'
'Op de achtergrond speelde ook het werk van de Frans-Roemeense auteur Ghérasim Luca mee. Hij werkte als eerste op gestotter als expressief middel. In zijn gedichten herhaalt hij steeds dezelfde klanken, als bij een stotteraar, maar de nauwkeurige structuur van zijn teksten wekt bij elke herhaling een nieuw idee op. Vooral Dominique Pauwels was daardoor gebeten. Hij schreef zelfs een stotterprogramma om te componeren, en eindigde met eigen teksten volgens dit procédé.'
Drie vrouwen
'In de voorstelling heb ik het niet over Inuits, noch over mensapen. Die waren slechts een vertrekpunt voor een werk dat draait om de uitvoerders. Sabrina Marsili, Cécile Loyer en Anna Moreno-Lasalle zijn drie totaal verschillende vrouwen. Anna is een zangeres. In dit stuk zingt ze niet maar acteert ze voor het eerst, met een onthutsende natuurlijkheid. Het contrast met Sabrina, die dertig jaar ervaring heeft als actrice kan niet groter zijn. Die verschillen leidden tot verhitte discussies. Sabrina begreep niet hoe Anna en Cécile zich zomaar konden laten gaan in een staat van totale gekte. Dat jaagt mij angst aan, zei ze. Meteen ben je vertrokken voor een discussie over wat goed of slecht acteren is. Gaandeweg ontstond tussen deze vrouwen een sterke chemie. Ze hebben zich totaal in dit werk gegooid. Ze naaiden zelfs hun eigen kostuums en schreven hun eigen teksten.'
'De voorstelling tast af waar de grenzen liggen tussen onze primitieve kanten en onze rationele en sociale verschijningsvorm', zegt Ponties. 'Zo kom je tot lastige vragen. Wanneer is iemand gedegenereerd? Wanneer is een gebeurtenis complex? Zijn inuits werkelijk simpel en naïef, of kennen ze juist een uiterst complexe, onuitgesproken gedachtewereld? En andersom, is onze over-gesofisticeerde wereld echt zo geraffineerd? Of is dat slechts schijn die veel leegte verbergt? Wellicht idealiseer ik het primitieve bestaan te veel, maar ik denk wel dat hun zogezegde naïviteit, de leegte van hun bestaan belangrijk is. Ik probeer die staat van naïviteit in mijn werk te bereiken als een middel om onder de huid van de acteurs te kijken naar wat zich daar werkelijk afspeelt.'
Verleiden
Ponties laat zich wel vaker verleiden tot samenwerking met andere kunstenaars. Behalve met de componisten Dominique Pauwels en Jan Kuijken werkte ze al samen met de striptekenaar Thierry Van Hasselt. Hun 'Brutalis' wordt binnenkort vervolgd met 'Holeulone', in samenspraak met Pauwels. Met Pauwels en auteur Stefan Hertmans bereidt ze een project rond 'Winden op aarde' voor.
Ook dansers als de Franse Cécile Loyer tekenen vaak mee voor haar stukken. Haar inspiratie haalt ze niet alleen uit die contacten, maar vooral uit de literatuur. Niet verwonderlijk voor een vrouw die lang twijfelde of ze dans of filologie zou studeren. Zelfs geografisch is haar werkterrein erg uitgestrekt. Hoewel haar thuisbasis Brussel is, werkte ze in Italië, Finland, Canada, Roemenië en Tsjechië. Met dat laatste land heeft ze nog een sterke band. Onlangs maakte ze er samen met Pauwels en vier Tsjechische dansers 'Mi non sabir', een werk dat later dit jaar in Brussel te zien is.
Pieter T'JONCK
Te zien in de Brigittinenkapel, Brussel vanaf vr. 25 febr. Later ook in Arca Gent. Informatie: www.hetmuzieklod.be.
saskiav
