De waarheid van de kitsch
De waarheid van de kitsch
'Jean-Baptiste'
16 septemberToneelhuis Antwerpen
(tijd) - De vorm van dit nieuwe stuk van Wayn Traub is ongewoon. Het toneelbeeld wordt beheerst door een reusachtig beeld van een vrouw met naakte torso, de armen zijdelings geheven als hield ze in elke hand een schaal. Een allegorie van Vrouwe Justitia. Haar blindheid is echter geen kwaliteit - het vermogen om te oordelen zonder aanzien des persoons -, maar een gebrek: ze is zelf zozeer verwikkeld in de wereld dat ze geen zuiver oordeel kan uitspreken. Dat blijkt althans uit een film van een rechtbankdrama die rechts van het beeld op groot scherm afgespeeld wordt. Links van het beeld volgen we simultaan de opnames van een opera van Wim De Wilde met zang van Traub zelf. Naargelang het stuk vordert, raken beide films steeds nauwer met elkaar verweven omdat personages uit de ene film ook muzikanten in de andere blijken te zijn.
In het rechtbankverhaal treden alle acteurs op onder hun eigen naam. Marie Lecomte staat er terecht omdat ze als een moderne Salomé een geheimzinnige Mgr. Henrotte onthoofd zou hebben na een amoureuze escapade. Procureur Simone Moesen doet alle moeite om, volgens een steeds bedenkelijker strategie, de verdachte schuldig te laten verklaren. Als in een echt melodrama uit de 19de eeuw volgen de onwaarschijnlijke plotwendingen elkaar in hoog tempo op. Uiteindelijk blijkt Moesen zelf indirect betrokken bij de moord, zoals ze in een larmoyante slotscène toelicht. Terwijl Lecomte vrijuit gaat. Of toch niet?
Het verschil met het ouderwetse melodrama is dat hier zowel een morele commentaar als een onschuldig slachtoffer ontbreekt. De 'boodschap' van het verhaal is immers - tegen de regels van het melodrama in - dat alle onheil geschiedde door Moesens onvermogen om zich ten volle aan De Liefde en Het Verlangen over te geven. Salomé/Lecomte mag anderzijds onschuldig schijnen, ze is wel de spil waarrond alle bizarre hersenspinsels van de andere personages draaien. Naargelang de spreker verandert ze van een gevaarlijke misdadigster in een halve heilige. Zij wordt een icoon, of liever, het zwarte gat, van Het Verlangen zelf.
Blinde kracht
Traub toont het leven hier als 'a tale told by an idiot'. Het verlangen is de blinde kracht die alles inwisselbaar en onberekenbaar maakt. Traub ensceneert zichzelf in de muziekfilm als de zanger Jean-Baptiste. Hij is de boodschapper van deze waarheid. In deze profeet vloeit het wel en wee van de personages samen. In het slotbeeld wendt hij zich bovendien naar de theaterzaal. Die wordt zo plots geduid als de spiegel van wat zich zonet op het podium afspeelde. Door de aftandse vormen van melodrama en fabel te verwerken in een 'gesamtkunstwerk' komt die boodschap op het eerste gezicht tot de kijker als een vorm van monumentale kitsch. Nochtans blijft het verhaal ook na het eerste gecharmeerde amusement kloppen door de ingenieuze structuur van voorstelling en verhaal. Op zijn manier bewijst Traub zijn 'gelijk'. Pieter T'JONCK
