De Franse choreograaf en danser Xavier Le Roy is op uitnodiging van Vooruit een week lang te gast in de Gentse Minard-schouwburg met een overzicht van zijn werk. Voor Le Roy, een kunstenaar die nadrukkelijk begaan is met de toonvoorwaarden van voorstellingen, is de Minard-schouwburg een dankbare locatie. Sinds de verbouwing een tiental jaar geleden zijn de vroegere zaal en het podium immers omwisselbare ruimtes geworden. Het publiek kan vanuit de oude, gerestaureerde zaal naar het podium kijken, maar even goed kan het vanop dat podium kijken naar een voorstelling in de vroegere zaal. Zelfs een opstelling scène op scène, waarbij de oude zaal aan het gezicht onttrokken blijft, wordt vaak toegepast. Deze schouwburg is zo als vanzelf de ideale setting voor theater over theater.
Le Roy ziet nog een ander voordeel: Je kan het gebouw lezen als twee theaters die achter elkaar opgesteld staan. Als je zoals ik twee stukken op een avond na elkaar speelt, en je gebruikt voor elk stuk een andere opstelling, dan ziet het publiek de twee delen als het ware in twee verschillende schouwburgen. Zo benadruk je dat het om twee verschillende, onafhankelijk van elkaar gedachte, werken gaat. Maar aangezien het publiek het gebouw niet verlaat, blijft het de twee werken toch ook als onderdelen van een groter geheel ervaren.
Naast hernemingen van Product of Circumstances, een solo/lezing van Le Roy, en Xavier Le Roy, een performance van Jérôme Bel naar een idee van Le Roy, staat ook Giszelle op het programma. Dit stuk uit 2001 werd hier niet eerder vertoond. Het werd gecreëerd voor en op vraag van de Hongaarse danseres Eszter Salamon. In 2001 nodigde de Franse auteursrechtenvereniging SACD haar uit om in het kader van het programma Le vif du sujet een solo te creëren tijdens het Festival van Avignon. Le vif du sujet ondersteunt jonge dansers door ze de kans te geven met een choreograaf van hun keuze een solo te maken. Het programma beperkt zich niet tot de Franse grenzen: ook buitenlanders als Salamon of onze eigen Sidi Larbi Cherkaoui (zie pagina 3) krijgen hun kans. Helemaal onbekend is Salamon echter niet in Frankrijk. Na haar opleiding aan de Academie van Boedapest danste ze bij toonaangevende Franse gezelschappen. In 2001 vertrok ze naar Berlijn, waar ze aan een eigen oeuvre met uitgesproken experimentele inslag werkt. Haar naam duikt op in evenementen van de Europese dansavant-garde. In kunstencentrum Podewil, waar Xavier Le Roy artist in residence is, creëert zij de solo What a body you have honey. Gedurende de veertig minuten van deze voorstelling krijg je Salamon geen seconde te zien. Ze blijft verscholen onder een doek zodat je het moet stellen met haar stem en vage verschuivingen. Zo brengt ze de toeschouwer in verwarring over hoe hij de vorm voor zijn ogen moet lezen. Een kwestie die niet zo veraf ligt van de vragen waarmee ook Xavier Le Roy worstelt, bijvoorbeeld in zijn Self Unfinished. Het hoeft dus geen verwondering te wekken dat Salamon Le Roy vroeg als choreograaf voor haar opdracht in Avignon.
De titel Giszelle verwijst natuurlijk ondubbelzinnig naar de maar al te bekende balletklassieker uit 1841 met Carlotta Grisi en Jules Perrot, in een choreografie van Perrot op een libretto van Théophile Gautier. Om die bekendheid is het Le Roy te doen. Met het verhaal van het ballet heeft deze voorstelling niets te maken, al gebruiken we de muziek van Adolphe Adam wel.
We gaan er echter van uit dat iedereen de naam Gisèle associeert met ballet. Het eigene van een ballet is dat het bestaat uit een strikt vastgelegde, gecodeerde reeks bewegingen, die ook dadelijk als dusdanig herkend worden. Onze voorstelling heeft een zelfde structurele logica, maar werkt met andere ingrediënten. We tonen een collage van herkenbare gebaren en bewegingen, die we zonder overgang aan elkaar rijgen. We plukten ze uit de sport, uit de populaire cultuur, uit het dagelijkse leven, noem maar op. We gaan uit van de stelling dat je bewegingen nooit uitvindt, maar dat ze, net zoals de houdingen in het klassiek ballet, een mengvorm zijn van bestaande, gegeven bewegingsregisters. Je citeert dus in je bewegingen als het ware steeds anderen. Het lichaam is leesbaar als een veelheid van bewegingscodes die op een diffuse manier gecombineerd en gevarieerd worden. Toch is er een moment waarvoor dat niet geldt: de overgang van een houding of gebaar naar een ander is vaak niet gecodificeerd. Hoe maak je de overgang van een balletpas naar de uitbeelding van een aap? In dat interval gebeurt iets wat je wellicht moeilijk kan benoemen of imiteren. Vandaar onze hypothese: de echte beweging verschuilt zich in het interval tussen bekende, herkenbare bewegingen, en is daarom onherkenbaar. Het gevolg zou dan kunnen zijn dat ook de idee van identiteit in lichamelijke zin verscholen zit tussen de plooien van herkenbare bewegingen.
Als toemaatje volgt hierna nog een tweede deel, dat luistert naar de laconieke naam Recycled material to make an announced evening length program, gevolgd door een rist ondertitels als The B side of Giszelle, Some of Giszelles Garbage, The show you could have avoided en, met een knipoog naar de filmwereld, Some of Giszelles rushes. Hier wordt al het materiaal verzameld dat om een of andere reden de eindstreep niet haalde, maar toch mee een licht kan werpen op de kwesties die in het eerste deel aan de orde zijn.
Xavier Le Roy in de Minard-schouwburg: op 16 januari om 20u Giszelle en om 22u Product of Circumstances. Op 17 januari om 20u Xavier Le Roy door Jérôme Bel en om 22u Giszelle. Inlichtingen en reservering : www.vooruit.be of 09/267.28.20.
