Date 2000-05-25

Publication De Standaard

Performance(s) Enterrer les Morts/Réparer les Vivants

Artist(s) Roussel, Armel

Company / Organization Compagnie Utopia

Keywords roussel • enterrer • réparer • morts • utopia • acteerwerk • vivants • karikaturale • nadrukkelijk • personages

Tsjechov verdrinkt in beeldenvloed : Aan de subtiliteit van Tsjechovs dialogen wordt geen recht gedaan

Brussel -- Een wijs gezegde luidt dat wie te veel ineens wil zeggen, uiteindelijk helemaal niets zegt. Dat is, in een notendop, waar het fout gaat met Enterrer les Morts/Réparer les Vivants van Compagnie Utopia, geregisseerd door Armel Roussel. Een van de vele producties in het KunstenFESTIVALdesArts.

De stortvloed aan beelden die de regisseur gebruikt zou Tsjechovs eerste theatertekst Platonov moeten actualiseren en verhelderen. Maar het resultaat is een onproductieve chaos, die vele malen groter is dan het al verwarde einde van de tekst zelf.

Het probleem wordt al zichtbaar terwijl je de zaal binnenkomt. Je wordt gemonsterd door vier merkwaardige creaturen op het podium: een kale travestiet met een opzichtige pruik en dito avondkleed, een karikaturale militair, een neurotische zielenpoot en een uitgemergelde punker.

Ze voeren elk een nummertje op dat hun plaats in het stuk meteen duidelijk maakt: de zelfingenomen narcist, het leeghoofd dat uitsluitend in gemeenplaatsen denkt, de man die wanhopig probeert aandacht te krijgen, en de cynische buitenstaander.

Tot op zekere hoogte kloppen die typeringen met de personages Anna Petrovna, Ivan Glagoliev, Sergei Voinitsev en dokter Nicolas Triletski. Maar ze zijn zo nadrukkelijk dat de acteurs er nooit meer in slagen de karikatuur helemaal te ontstijgen. Als middel om de personages uit hun prerevolutionaire Russische context te halen is deze ingreep weinig subtiel. En helaas ondergaat elk personage zo'n aanpak.

Daar laat de regisseur het niet bij: hij weegt zwaar op elke dialoog en actie door nadrukkelijk en om de haverklap van register te veranderen. Nadat alle tien personages met veel vertoon geïntroduceerd zijn, laat hij ze bijvoorbeeld een klein dansje in music hall-stijl uitvoeren.

Na het opbod van uiterst nadrukkelijk acteerwerk dat je dan al achter de kiezen hebt, werkt dit niet meer: niet als contrast, ook niet als verduidelijking. Je moet ziende blind zijn als je op dat ogenblik de onbenulligheid van de personages nog niet opgemerkt hebt.

Aan de zeer slechte verstaanders heeft Roussel ook gedacht: vier torens met videomonitors, met beelden van een aquarium met siervissen, beklemtonen ten overvloede de sfeer van landerigheid die in dit gezelschap heerst.

Deze overdaad aan beelden en acteervondsten hoefde niet noodzakelijk verkeerd uit te pakken. Maar Roussel wil niet zomaar een op de spits gedreven hedendaagse interpretatie van Tsjechovs stuk voorschotelen. In dat geval zou zijn reducerende, soms karikaturale aanpak, best te verdedigen zijn.

Als je op deze wijze echter het hele stuk, met alle intriges, voluit wil spelen, ontstaat er een probleem.

De flitsende regisseerstijl strookt helemaal niet met de lange speelduur die het stuk normaal heeft. Daardoor worden de acteurs gedwongen om in een rotvaart over te schakelen van ellenlange tekstfragmenten naar verklarende, bijna pantomimische beelden en vice versa.

Dat leidt tot slordigheid en tot grotesk acteerwerk, waarin aan de subtiliteit van Tsjechovs dialogen noch aan de beelden van de regisseur zelf -- en ze zijn heus niet allemaal slecht -- recht gedaan wordt.

Als toeschouwer heb je gewoon geen tijd om een beeld, een actie of een dialoog op je in te laten werken. Als in een videoclip word je, voor je goed en wel begrijpt wat er gebeurt, al weer om de oren geslagen met nieuwe ontwikkelingen.

Zo'n bombardement van twee en een half uur is beslist geen pretje.

Cie Utopia speelt "Enterrer les Morts/Réparer les Vivants", nog tot 27 mei (20.30 uur) in het Théâtre Varia, Scepterstraat 78, 1050 Brussel. Reserveringen, tel.: 070-222.199.