Date 1997-04-11

Publication De Standaard

Performance(s) Noordeloos

Artist(s) Ligthert, Rob

Company / Organization De Federatie

Keywords lux • ama • wittenbols • rollenspel • peer • benepen • portretten • acteurs • misère • tjalsma

Kleurloze levens, kleurloos theater

Op een zekere dag slaat het noodlot toe in het rimpelloze, wat benepen leven van het koppel Lux en Mon: Lux heeft kanker. Algemene uitzaaiing blijkt al snel. De snelle fysieke aftakeling die daarvan het gevolg is, wekt Mons afgrijzen op. Hij is nauwelijks nog tot tederheid of aandacht in staat. Lux' ongetrouwde zuster Ama, minstens zo benepen, krenterig en angstig als Mon, is ondertussen in huis ingetrokken om de alleenstaande man te ondersteunen.

De aantrekking die tussen Mon en Ama ontstaat, gaat alweer ten koste de aandacht voor de enige die echt met een probleem zit: Lux. En precies zij is het die in de ziekte een zekere geestelijke groei kent, zij het op een negatieve manier. Gaandeweg krijgt zij een helder inzicht in de betrekkelijkheid van haar relatie met haar man en haar zus. Een lichamelijke verandering doet de illusie van liefde en intimiteit verdwijnen als sneeuw voor de zon.

Peer Wittenbols situeert deze mensen klaarblijkelijk in de lagere middenklasse. Geld wordt niet over de balk gesmeten. Opvattingen en smaken zijn voorzichtig, kleurloos en conservatief. Kleurrijke kledij of mode bijvoorbeeld horen niet bij "ons soort mensen". Het is pas als Mon en Ama, als het ware zonder dat ze het zelf beseffen, met elkaar beginnen te flirten, dat de ene haar kapsel verandert en de ander een mooie broek koopt. Al is het resultaat vooral pathetisch. Tekst en regie suggereren dat de armtierigheid van de protagonisten vooral mentaal is.

Er zitten meer thema's in dit stuk die aanleiding hadden kunnen zijn voor een boeiende voorstelling. De herkenbaarheid van een alledaagse leefwereld, als in een rollenspel, zou gemakkelijk een "onthullend" effect kunnen hebben en roept vage herinneringen op aan het Werktheater. De speelstijl van de acteurs is echter een merkwaardige mengvorm van inlevend rollenspel en ironische afstandelijkheid à la Discordia. In kledij, voorkomen en tics zetten zij portretten van benauwde kleinburgers neer. Toch gaan de acteurs altijd net naast hun rol staan. Een enkel moment niet te na gesproken, vermijden zij elke veruiterlijking van de onderhuidse spanning.

De portretten verworden daarom tot kleurloze robotfoto's. Er ontstaat in de lijfelijke aanwezigheid van de acteurs geen beklijvend beeld van de fysieke of mentale misère van deze mensen. Omdat de spanningsboog van het verhaal nogal met horten en stoten verloopt, wordt de zit naar het einde toe vooral een lijdzaam wachten op de voorspelbare ontknoping van de plot. Hoewel het zijn verdiensten heeft, is dit toch bepaald geen groots theater.

"Noordeloos" van Peer Wittenbols door "De Federatie", regie Rob Ligthert, acteurs Juul Vrijdag (Lux), Han Romer (Mon) en Joke Tjalsma (Ama), Ten Weyngaert, Vorst, 8 april. Nog te zien op 23 april in De Werf in Aalst.