Nadj zet Woyzeck naar zijn hand
Nadj's interpretatie van Büchners Woyzeck is de tweede regie van zijn hand die dit seizoen in deSingel te zien is. Vanavond en zaterdag om 20 uur volgt Les commentaires d'Habacuc, fel bejubeld tijdens het jongste festival van Avignon.
Hoewel Nadj gewoonlijk in het vakje "dans" geplaatst wordt, bewijst ook deze Woyzeck weer hoe weinig adequaat die omschrijving voor hem is. Nadj bepaalt heel precies, wellicht zelfs tot het laatste detail, de bewegingen van zijn acteurs. Net zoals het in de dans vaak gebeurt. De opzet is echter verschillend: niet het bewegen op zich of het lichamelijke staan centraal, maar de allegorische en metaforische kwaliteit van de beweging en de enscenering. Het gaat erom in taferelen zonder woorden iets essentieels of typisch van het menselijk handelen te tonen. Mime dus.
In dit stuk kan je de werkelijke fysionomie van de acteurs nauwelijks waarnemen: ze zijn onherkenbaar onder lagen van vervormende kledij en grime. Een vermomming die ook natuurlijke bewegingen belet. De suggestie is dat al de personages die we zien houten klazen, of bloemzakken zijn. Dit blijkt ook de kern van Nadj's interpretatie: het universum van Woyzeck, als beeld van de wereld, is een onmenselijke machinatie van blinde marionetten.
Een acteur ontsnapt enigszins aan de soms gruwelijke vermomming die de anderen elkaar laten ondergaan. Hij blijft een outsider. Alsof de prijs voor deelnemen aan de wereld een radicale ontmenselijking is. De enige actrice in dit stuk is eveneens een buitenstaander: Marie, die in Büchners stuk door Woyzeck vermoord wordt als hij haar ontrouw vermoedt, is hier het object van de ontaarde lust van de mannen. Van verlangen kan je in deze grauwe wereld immers nauwelijks spreken.
De interpretatie heeft verdiensten en Nadj put zich weer uit in allerlei -- soms briljante -- visuele vondsten. Als geheel is de voorstelling echter een ontzettende verdunning van de complexe gelaagdheid van Büchners tekst. Een gemiste kans.
"Woyzeck ou l'ébauche du vertige". Centre choréographique National Orléans, regie Josef Nadj. deSingel Antwerpen, 21 januari.
