Date 1996-11-09

Publication De Standaard

Performance(s) (They feed we) Eat, eat, eat

Artist(s) Van den Broeck, Hans

Company / Organization Les Ballets C. de la B.

Keywords ober • eat • gedienstigheid • opwinding • broeck • onbehagen • vult • acteurs • drumslagen • verwijlen

Eten om de leegte te verdrijven: Sterke scènes en beelden bij Les Ballets C. de la B.

Voor het theater/dansgezelschap Les Ballets C. de la B. maakte Hans Van den Broeck al twee voorstellingen. Hoewel idioom en thematiek nauw aansluiten bij wat choreograaf Platel doet binnen deze groep, blijkt uit (They feed we) Eat, eat, eat toch een groeiend zelfvertrouwen en kunnen.

Net als in Everyman toont dit stuk de navrante (en heel af en toe grappige) dynamiek van een kleine groep mensen die neergeploft zijn op een plek, en met die conditie een moeilijke modus vivendi proberen op te bouwen.

In Eat hebben we echter niet te maken met een familie, maar met een schijnbaar toevallige verzameling individuen. Zo worden ze ook geïntroduceerd. De achterwand van de scène is een fel belicht beeld van laaghangende, dreigende wolken boven de tippen van enkele daken in tegenlicht. Vooraan op de scène staat een houten paal met een schamel lampje, zoals je het nog wel eens aantreft langs landwegels en in oude buurten.

Nu eens een per een, dan weer in dichte massa, nu eens haastig, dan weer treuzelend, lopen de negen acteurs eindeloze rondjes van achter het doek naar de voorrand van de scène en terug. Dramatische strijkersmuziek als een filmscore, doet je dit beeld ook ervaren als een filmbeeld, als het gewemel in een station in de ochtend dat je van ver bekijkt.

Vier acteurs schrijden met een lijkkist tot voor aan de scène, waarna de anderen een na een bloemen komen brengen of gewoon even verwijlen bij de grafput. Hierop veranddert het perspectief drastisch: de guurheid en verstrooidheid van de buitenwereld, waarin de acteurs tevoren rondholden, wordt binnengesmokkeld in een restaurant-interieur dat de verdere plaats van handeling zal zijn.

Een ober komt binnen en voorziet de andere acteurs, die een voor een binnendruppelen van een drankje. Een begrafenismaaltijd? Deze ober, gespeeld door Johan Derycke, is de centrale figuur van deze voorstelling. Het is een buitengewone vondst. De onverschillige gedienstigheid van de ober, die als het ware afwezig is in de perceptie van deze groep, blijkt gaandeweg een soort kwade genius te zijn. Het is het bekende verhaal van de omkering van de meester-slaaf-relatie. Met dit verschil dat de meesters -- de restaurantbezoekers -— een eigen doel ontbreken.

Ze lijken hier toevallig, verloren in deze groep, op deze plaats, op zoek naar een aanleiding, een invulling van een onbestemd verlangen of onbehagen. Elke aanleiding is daarom goed om een vorm van gezelligheid of samenhorigheid te verwekken. Met het bekende resultaat: als iemand het woord neemt wordt er automatisch geapplaudisseerd. Rituelen die de grote leegte toedekken. Slechts af en toe breekt het onbehagen even als een zweer uit. Martin Nachbar bijvoorbeeld verlaat af en toe de scène om een rauwe kreet te slaken, en keert dan weer alsof er niets aan de hand was.

Het is de ober die, onder het mom van zijn gedienstigheid, de leemte in de harten van deze mensen vult, zoals hij hun magen uiteindelijk ook vult. Al lijkt dat vulwerk eerder het verschaffen van een prothese, een plotse opwinding of een synthetisch gevoel van ingetogenheid, opgewekt door zijn muzikale interventies.

Naar het einde van de voorstelling laat hij de opgekropte spanning plots met harde drumslagen exploderen in een wilde danspartij, die in zijn nauwelijks onderdrukte droevige woede wel iets weg heeft van een uit de hand gelopen flamenco. En het loopt ook uit de hand: niet voor de eerste keer, maar nu wel met een dodelijke afloop, is een vrouw het slachtoffer van de opwinding.

Het prachtige slotbeeld maakt na deze opwinding ten overvloede de dubbelzinnige rol van de ober duidelijk. Alsof er niets gebeurd is, schept hij de anderen, nu oude grijsaards geworden, soep uit. Je voelt het terugkijken in verbijstering boven de tafel hangen. Was dit nu het leven, wat had dit te betekenen?

Het is een beetje jammer dat Van den Broeck dit eindbeeld nog eens extra op scherp zet door een van de gasten uiteindelijk als een gekruisigde figuur op de naar voor gekantelde tafel te laten hangen. Zo'n duidelijke verwijzing naar rituele offering hoefde niet echt. De voorstelling is, in zijn vele beelden en scènes, al sprekend genoeg.

Op tournee (09-221.75.01).