BRUSSEL -- Het Bordes is het teatergezelschap waarin aktrice Hilde Wils en vormgever Bernard van Eeghem hun krachten bundelden voor Tu n'as pas tres bon caractère. "Je hebt helemaal geen karakter" had een even goede titel kunnen zijn, want zo zou je de personages die opduiken in de twee korte stukken, Gebed van Fernando Arrabal en Man en vrouw van James Purdy, kunnen omschrijven.
De Fidio en Lilbé van Arrabal kennen net zomin als de Lafe Kraus en Peaches Maud van Purdy, enig verlangen: ze bestaan uit louter onbestemde driften en emoties, en hebben geen psychische struktuur waarbinnen die zin zouden kunnen verwerven.
In beide verhalen gebeurt een soort misdaad. Bij Arrabal wordt een kind vermoord bij de geboorte. Bij Purdy krijgt de wandaad zelfs geen naam, al kan je vermoeden dat Lafe Kraus zich misschien heeft willen vergrijpen aan een van zijn kollega's op het werk. Maar zowel bij Arrabal als bij Purdy dringt het niet tot de personages door wat de omvang van hun wandaad is. Ze beschouwen haar als een daad als alle andere, een manier om de tijd te verdrijven. Bij Arrabal noemt Lilbé dat "zich amuseren". Je krijgt daarbij het gevoel dat "amuseren" niet echt het goede woord is: het gaat erom de tomeloze, angstaanjagende verveling en onbestemdheid van het leven op afstand te houden door iets te doen. Wat maakt niet uit.
Arrabals verhaal wordt wel bijzonder ironisch als zijn twee protagonisten een oplossing verzinnen om hun deerniswekkende bestaan zin te verlenen. Ze besluiten om te gaan leven volgens het woord van de Bijbel, goed en zuiver als engelen. Maar hoe meer ze het bijbelse Woord citeren, hoe meer je merkt dat het voor hen een dode letter blijft: omdat verlangen en moraal in hun psyche niet bestaan, kunnen ze ook in de bijbelse verhaaltjes geen inzicht of moraal ontdekken voorbij de allereerste letterlijke betekenis.
Het wekt dan ook weinig verwondering dat ze zich op het einde van het stuk afvragen of goed zijn niet net zo vervelend is als slecht zijn. In Purdy's verhaal eindigen de zaken eigenlijk net zo: als blijkt dat er geen woorden en zelfs geen bereidheid voorhanden zijn om Lafe's daden te begrijpen, berusten de twee in elkaars louter fysieke nabijheid als enige troost: "I will always stand by you anyhow, Peaches Maud".
Filmprojektor
Hilde Wils en Bernard Van Eeghem brengen deze twee teksten, met bovendien een korte tekst van Arrabal als interludium, op een afstandelijke, ironische manier die goed bij de verhaaltjes aansluit. Wanneer ze het podium opkomen, achtervolgt Van Eeghem Wils met de stralenbundel van een filmprojektor. Daarna steekt Van Eeghem een massa teelichtjes aan en speelt hij met een zaklampje -- in deze scène, die misschien geboorte en dood van het kind kan voorstellen, de enige verlichting. Het lijkt allemaal knullig en amateuristisch, alsof de twee akteurs ook niet goed weten hoe zichzelf een houding te geven. Vooral de grommende en vaak hortende stem van Van Eeghem irriteert eerst. Hij zegt zijn teksten soms als een kind dat een krantekop aan het ontcijferen is of een nieuwjaarsbrief afdreunt.
Al snel echter voel je hioe deze vorm, met een groot aan inleving en "drama", de aard van de personages zeer goed weerspiegelt. Het gaat namelijk ook om levens zonder inleving of drama. Hoogstens kunnen elders geleende beelden, zoals het verhaal van het kerststalletje bij Arrabal of de rapporten van psychiaters bij Purdy, even de illuzie van een "beleving" geven. Die illuzie houdt echter altijd dadelijk, bij het einde van het geleende verhaaltje, op. En dan is het steeds weer even denken hoe het verder moet. Zo wordt ook geakteerd.
Deze Tu n 'as pas tres bon caractère laat daarom geen afstandelijk medelijden met de zieligheid van de personages of weidse bespiegelingen over de absurditeit van het leven toe. Je wordt voor een uurtje ondergedompeld in een bad van langdradige, zinloze en uitzichtloze dialogen. Precies dat maakt de harde kern van deze vreemde plots duidelijk.
Nog te zien op 17 december in De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel om 20.30 uur, en 18 december om 15 uur.
