Date 1992-04-05

Publication De Standaard

Performance(s) Frankenstein, of de landschappen van de ziel

Artist(s) Swarte, Rieks

Company / Organization

Keywords shelley • swarte • mary • tijdverdrijf • teatervoorstelling • rieks • nostalgie • villa • leuk • elisabeth

Frankenstein amusant

BRUSSEL -- Frankenstein, of de landschappen van de ziel is een teatervoorstelling van de Nederlander Rieks Swarte (de man achter Potters beesten). Het stuk volgt het verhaal van Mary Shelley op de voet, maar wat de regisseur nog veel meer interesseert dan het griezel verhaal is de situatie waarin het verhaal ontstond Hij evoceert de wijze waarop mensen in de vroege negentiende eeuw verhalen aan elkaar vertelden en ensceneerden in de huiskamer. Dit lijkt op zich een aanleiding om zijn fascinatie voor een bepaalde kant van teatraliteit -- de onbenullige, knullige kant, met bordkartonnen decors en krakkemikkige zetstukken -- bot te vieren.

Die fascinatie voor de kitsch, waar tegelijk een wonderlijke voorstellingswereld en pöëzie onder schuilgaan wordt radikaal doorgetrokken in de speelstijl. Geregeld bevriest het toneelbeeld in een tableau vivant waar je zo de typisch 19de-eeuwse sentimentele genrestukken in kan herkennen. Bij voorbeeld: een rijke vrouw bezoekt de arme weduwe met vier kinderen, de zoon verlaat de familie om naar de universiteit te trekken, dit alles overgoten met het nodige geweeklaag.

Dit is eigenlijk de enige ingreep die Swarte uitvoert op het verhaal van Mary Shelley. Van de ontstaansgeschiedenis van het beroemde verhaal, dat begon als een tijdverdrijf in de villa van Lord Byron aan het meer van Genève, maakt Swarte een raamverhaal voor de teatervoorstelling. Mary Shelley schrijft het verhaal niet, maar laat het opvoeren in de villa, met de aanwezigen als akteurs. Zelf geeft zij de nodige moralizerende kommentaar en speelt de deugd zelve, de aangenomen zus van Frankenstein, Elisabeth.

Door die setting wordt meteen ook het stuntelige, bijna ready made karakter van decors en kostuums perfekt aanvaardbaar en grappig. Een aantal akteurs voelt zich als een vis in het water bij de zwaar aangezette, vals-amateuristische speelstijl die je van een dergelijk gezelschap zou verwachten. Rafaël Troch zet een zeer leuke Frankenstein neer, Lot Lohr is absoluut overtuigend als Mary Shelley/Elisabeth.

Nostalgie

Maar na een tijd begin je toch vraagtekens te zetten bij de voorstelling. Wat wil Rieks Swarte bereiken met dit stuk, wat is de inzet? Over de negentiende eeuw kom je niet veel meer aan de weet dan je in een plaatjesboek kan zien. De poëzie van het maken van een teatervoorstelling met rudimentaire middelen, het leuke van jongleren met simpele attributen, het is allemaal niet zo pertinent voor het teater van nu. Bovendien, de ondertitel van het verhaal: "de landschappen van de ziel", suggereert veel meer dan de amusante oppervlakte van het stuk uiteindelijk biedt.

Je gaat dus bijna vermoeden dat het stuk gemaakt werd vanuit een regelrechte nostalgie naar de tijd dat het allemaal nog zo eenvoudig leek, en niemand bijgedachten had bij wat op een scène getoond werd. De tijd waarin de magie van het teater nog een automatisme was. Dit is niet meer het geval. Een voorstelling als deze, hoe leuk en genoeglijk ze soms ook is, verandert daar niets aan. Net zoals het werk van Mary Shelley oorspronkelijk bedoeld was als leuk tijdverdrijf, is dit leuk tijdverdrijf.

Nog te zien vanavond en zondagavond in de Monty in Antwerpen, en op 5 en 6 mei in 't Stuc in Leuven.