Date 1991-12-17

Publication De Standaard

Performance(s) Comedia tempio

Artist(s) Nadj, Josef

Company / Organization Théâtre Jel

Keywords tempio • csath • geze • nadj • slagwapen • zelfmoord-scène • berekening • mime-vorm • psychoanalyticus • sterf-

Comedia tempio, circus van ultieme waarheden

ANTWERPEN -- Acht mannen en twee vrouwen -- de groep Théâtre Jel -- voerden in deSingel Comedia tempio van Josef Nadj, een frenetiek en burlesk spektakel zonder woorden, op. De inspiratie haalde Nadj uit het werk van de Hongaarse dichter en psychoanalyticus Geze Csath. Die vatte het plan op een stuk te schrijven zonder woorden over ultieme waarheden, ultieme schoonheid, wreedheid en de uitwerking van de tijd op het leven. Het moest het moderne in het teater brengen. Veel kwam daar niet van terecht want wegens zijn paranoia zette hij bijna niets daarvan op papier.

Al deze wetenschap moet je dan wel uit het programmaboekje halen, want het is moeilijk deze of andere diepzinnigheden zomaar uit Nadj's interpretatie af te leiden. Op een eerste niveau zie je een voorstelling die inventief in elkaar gezet werd met een nauwkeurige berekening van elk effekt. Puur bewegingsteater overigens, met een estetiek die aansluit bij die van circusklowns of slapstick-films. Het decor dat er erg eenvoudig, en bijna armtierig uitziet, blijkt een onuitputtelijke toverdoos te zijn, die steeds nieuwe perspektieven en truuks oplevert.

Evenzovele aanleidingen voor kapriolen. Een goed voorbeeld is hoe een plank die uit de achterwand valt gemanipuleerd wordt als stoel, loopbrug en slagwapen in een breed uitgesponnen scène met drie mannen. Het verschil met de clownerie zit in de timing en de evolutie van de personage. De klown is een vaststaand type, hoe tragisch ook, Timing is een wezenlijk onderdeel van zijn act. Hier zie je verhalende elementen opduiken, die uiteindelijk kulmineren in een sterf-/zelfmoord-scène. Het uitspinnen-van die verhalen onderbreekt het ritme van de grappen en grollen.

Het fijne van die extra elementen is moeilijk te vatten. De mime-vorm is gewoon niet geschikt om complexe gedachten of metaforen tot uitdrukking te brengen, of zelfs maar te suggereren. De her en der opduikende symbolen blijven wat doelloos ronddobberen in een overdaad aan visuele vondsten en gags. Als puur amusement is Comedia tempio een biezonder geslaagde voorstelling. Als je de voorstelling evalueert op haar pretenties, een herwerking van het al gedurfde opzet van Geze Csath, dan kom je van een kale reis terug.