Date 1989-12-09

Publication De Standaard

Performance(s) Rest and remember

Artist(s) Mirjam Koen

Company / Organization Studio's Onafhankelijk Toneel

Keywords ray • timmers • deez • vera • lisa • bennie • ontknoping • remember • rekwisieten • fotograaf

Landschap van Gerrit Timmers' dromen

LEUVEN -- Studio's Onafhankelijk Toneel reist door Vlaanderen met Rest and remember, een stuk van Gerrit Timmers. Twee landschapstekeningen van een bevriende schilder, Jakobien De Rooij, vormden de aanleiding voor de tekst, en leidden op hun beurt tot nog drie andere tekeningen. Samen bepalen ze in hoge mate het "landschap" waarin de voorstelling zich afspeelt. Geen reëel landschap, maar een scherm waarin Timmers zijn associaties projekteert. Anders gezegd: er is wel een verhaallijn in deze voorstelling, met personages, een decor van gebogen houten panelen en rekwisieten, maar dat dient eerder als een kapstok voor (en soms naast) bedenkingen in de tekst.

Het verhaal blijft vrij eenvoudig, omdat het de herkenbare struktuur van een detective heeft: alle elementen voeren rechtsreeks naar een ontknoping/ontmaskering. Alleen is de ontknoping hier eerder psychologisch van aard: iedereen of niemand is schuldig, maar hoe dan ook is het resultaat dat geblokkeerde patronen doorbroken worden (Lisa en Vera) of inzichtelijk worden (Deez). In het geval van de gewelddadige Ray is de ontknoping zelfs een ineenstorting van zijn persoonlijkheid.

Martin en zijn zus Lisa zijn met vakantie in een berggebied aan zee, omdat Lisa overspannen is ("rest and remember" slaat ook op de anamnese van een verdrongen gebeurtenis, de incestueuze relatie met haar broer). Ray Stroom gaat er een van de twee panden op een heuvel, "Weemoed" en "Werkelijkheid" geheten, kraken.

Hij wordt vergezeld door zijn vrouw Vera, zijn broer Bennie en diens vriendin Deez Emercheta. Tussen beide stellen botert het niet. Vera wordt door Ray brutaal behandeld en vernederd, ging al eens op de loop voor hem, maar kan hem toch niet loslaten. Deez kan zich dan weer juist niet geven aan Bennie.

In het landschap loopt ondertussen voortdurend een meisje te joggen. Een fotograaf zoekt kontakt met haar om foto's te nemen. De onschuld van zijn intenties is twijfelachtig (en blijft dat de hele voorstelling lang). En dan is er nog een eenzaat, Jean-Marie Médecin, inderdaad een dokter, met licht misantrope trekken en een voorkeur voor mannen en chantage. Tussen al deze figuren ontstaan relaties, maar van heel wisselende aard.

Het biezondere van de voorstelling lijkt mij niet echt te liggen in het verhaal. Het wordt pas interessant omdat regisseur Mirjam Koen de uitbeelding van het verhaal radikaal verzelfstandigde. De taktiek heeft veel weg van de manier waarop iemand in een gesprek een situatie probeert te demonstreren aan de hand van voorwerpen binnen handbereik, zoals luciferdoosjes, portefeuilles en kopjes, in plaats van ze echt na te bootsen.

Maar de keuze van rekwisieten en manieren om personages te introduceren is zo zorgvuldig dat daaruit verhalen en kommentaren binnen het verhaal ontstaan. Uit de voorstelling van het joggende meisje en Vera bij voorbeeld. De ene naïef, altijd aktief-springerig op het irritante af, steeds gekleed in merkwaardige kombinaties van badpakjes en kinderkledij, de andere depressief en onzeker, in een half transparant kleedje met schutkleuren en hoge lieslaarzen, rechtstreeks uit de late jaren '60 afkomstig.

Twee generaties staan hier tegenover elkaar, de ene zo goed als moreel en relationeel failliet, de andere vastbesloten een infantiele onwetendheid te handhaven (ook niet zonder morbide trekjes overigens).

Het ligt zelfs niet altijd zo duidelijk;, soms zijn de voorwerpen er gewoon, als intrigerende aanwezigheden zonder direkte verwijzing naar het gebeuren. In die zin laat de voorstelling zich gemakkelijk bekijken als beeldende kunst in beweging, als een performance bijna, waarin het verhaal secundair is, of bijna. Op die manier bekeken werkt de voorstelling echt. Ze biedt voortdurend visuele prikkels voor de fantazie.

Een slang in een boomtak wordt bij voorbeeld achteloos neergezet, terwijl Ray, het meisje en de fotograaf samen zijn, als stof tot nadenken voor wie nog ogen genoeg heeft. Het bezwaar tegen de voorstelling is dan ook eerder dat ze te wijdlopig wordt. Na twee en een half uur ben je gaar. Je komt er vaak niet meer toe nog goed te rekonstrueren wat Timmers allemaal aan het vertellen is. Maar een echt belangrijk bezwaar is dat natuurlijk niet.

Nog te zien in de Monty te Antwerpen op zaterdag 9 december en in het Nieuwpoortteater (reservering 091-24.33.61) in Gent op dinsdag 26 en woensdag 27 december.