LEUVEN -- Tot 19 april vertrekt op spoor 9 van het station van Leuven elke avond om 19 u 30 een trein naar een denkbeeldig Alexandrië: een modernistische villa in hout, opgesteld in de museumbewaarplaats van de NMBS, is het decor van een gesprek tussen twee kunstenaars die nooit de erkenning kregen waar ze zo lang naar getracht hebben. In het isolement van een ver land komen ze ertoe elkaar hun levensverhaal, hun frustraties te vertellen. Die terugblik blijkt ook het startpunt voor een nieuw elan in hun werk, al geven ze dan wel de hoop op ooit in de grote musea te exposeren.
Uitgangspunt voor dit stuk is het levensverhaal van twee Nederlandse schilders, Van Deene en Bendien, die in 1910 in Parijs de "absolute" kunst, de volledige abstraktie, gingen uitvinden. Ze kenden weinig bijval; een van de twee werd een drop-out in Berlijn, de andere ging in zaken, en kreeg pas jaren later (in 1973) uiteindelijk toch nog een soort erkenning door een grote expositie in het Stedelijk Museum in Amsterdam.
Deze pijnlijke anekdote is aanleiding voor zelfreflektie van Gerrit Timmers -- schrijver van dit stuk en een van de twee akteurs, maar ook zelf beeldend kunstenaar -- over wat iemand gaande houdt als kunstenaar. Oorspronkelijk heette het stuk Absolute kunst, en die eerste versie was te zien op Klapstuk '87. Daarin liet Timmers de verhaallijn nagenoeg volledig los. De voorstelling was een collage van gespeelde fragmenten, dia's, filmfragmenten en essayistische praatjes tussendoor, waarin Timmers probeerde te vatten waarom iemand doorgaat met schilderen en vooral, hoe dat schilderen en de teorievorming daarrond ook hun identiteit (als kunstenaar) overeind houdt, al is de werkelijke drang tot schilderen al lang verdwenen.
Die voorstelling zat door het gelijktijdige gebruik van verschillende technieken ver van eenvoudig in elkaar, en velen haakten af. On wings of art gaat nog steeds over hetzelfde onderwerp, maar het verhaal is sterker naar voren gehaald en werkt als een kapstok voor wat Gerrit Timmers en Mark Warning (ook én teatermaker én beeldend kunstenaar) doen.
Want wat je te zien krijgt, is nog altijd niet echt een rechtlijnig verhaal, maar een bespiegeling, met veel zin voor zelfrelativering, over het kunstenaarschap. Timmers en Warning voeren in de villa in Alexandrië twee kunstenaars ten tonele, hun alter ego's Gerrit Deene en Mark Bendien, die verblijven in de villa van Deenes dochter ter gelegenheid van een tentoonstelling. Een tentoonstelling zonder veel bijval, die eigenlijk alleen mogelijk was door de uitnodiging van Deenes dochter.
In deze villa, ontworpen door Rem Koolhaas en Kees Christiaense van OMA (een Rotterdams architektenbureau van intellektueel wereldniveau) word je ontvangen als in een schildersatelier, je wordt als het ware zelf betrokken in de aktie. Het konstruktivistische decor lijkt daarbij zowat model te staan zowel voor het optimisme dat de aanvang van hun schilderscarrière tekende, als voor de collage-achtige opbouw van het stuk. Je hebt nauwelijks het gevoel dat hier gespeeld wordt, en dat wordt sterker zodra de situatie van de twee voldoende duidelijk is.
Vanaf dat ogenblik ontstaat een vorm van performance-voorstelling: door hun (humoristische) aktie proberen de twee te achterhalen hoe ze het schilderen weer zinvol kunnen maken. De. performance-aktie wordt doorsneden door dia-beelden waarin je jonge kunstenaars in aktie ziet, terwijl tegelijkertijd een stem of een gesprek hoorbaar is waaruit iets duidelijk wordt over het prille geloof van de twee, en de langzame neergang achteraf, de vereenzaming als de kameraden van het eerste uur elk hun eigen weg gaan.
Tussen die verschillende akties door wordt door een enkele goed gekozen scène een ontwikkeling aan het verhaal gegeven. Je ziet hoe ze eerst proberen de waarheid over hun mislukking voor elkaar te verzwijgen. Warning vertrekt op een bepaald moment zelfs weer naar huis, omdat hij de konfrontatie met Timmers, tweemaal zo oud en definitief afgeschreven, moeilijk kan harden. Zelfmoordgedachten bekruipen Timmers op dat ogenblik; zijn zelfbeeld lijkt helemaal in te storten. Maar Warning keert weer. In het gezamenlijk landschapsschilderen vanuit een rijdende vrachtwagen met een groep vrienden erbij, als een soort opvoering, vinden ze nieuwe, reële inspiratie om verder te gaan. Dat suggereert tenminste een filmpje op het einde.
On wings of art geeft niet het definitieve antwoord op de vraag wat "kunstenaar zijn" is, maar blijft door zijn benadering van die vraag wel lang nazinderen.
Nog tot 19 april te zien in Leuven. Vertrek elke avond van spoor 9 van het station van Leuven om 19 u 30.
