TEATER BRUSSEL -- De Blauwe Maandag Compagnie heeft Nachtwake van Lars Norèn, in een regie van Guy Joosten, weer op het programma genomen. Het nieuwe, Nederlandse "Zuidelijk Toneel" o.l.v. Eric Antonis, coproduceerde deze nieuwe versie waarin van de oorspronkelijke cast alleen Lineke Le Roux als Monica overbleef. Luk Perceval neemt de rol van John voor zijn rekening, Els Dottermans speelt zijn tweede vrouw Charlotte en Mark Rietman is Johns broer en Monica's echtgenoot Alan. Een nieuwe voorstelling in zekere zin, een zeer interessante in elk geval.
Joosten heeft beseft dat een regie van deze -- al van zes tot vier uur ingekorte -- konversatie, niet voorbij kan gaan aan wat de titel zelf reeds impliceert. Wat zich aandient als een mogelijke, maar dan wel biezonder wreedaardige konfrontatie tussen vier mensen, is vooraf al een rituele handeling, de nachtwake bij de urne van de overleden moeder.
Al geven de personages zich daar niet per se rekenschap van, de spelregels van wat ze aan het doen zijn, zijn reeds bij voorbaat gegeven, en wat gebeurt, gebeurt met een onverbiddelijke logika. De tragiek van de figuren is eerder dat ze dat niet inzien, of weigeren het rouwritueel door te maken zodat er ook geen verwerking kan gebeuren van de intrinsiek als sterk verstoorde moeder-kind relatiestruktuur.
Urne
Symptomatisch daarvoor is de manier waarop met de urne omgesprongen wordt: geen enkel ogenblik komt zij uit de plastic zak waarin zij als een bokaal konfituur rondgezeuld wordt, tot bij de uiteindelijke "déconfiture", als alle relaties stukgesprongen zijn, Charlotte de urne tegen de muur stukgooit. Alleen Monika -- de enige die ook min of meer haar zaken op een rijtje kan zetten -- probeert de resten nog wat bij elkaar, te vegen.
De konversatie is daarmee samen te vatten als een spel van schijnmaneuvers die in hun negatie van wat zich aandient des te sterker het onvermogen aanduiden van de vier om ermee om te gaan. Dat wordt bijkomend gesuggereerd in de tekst door de gegevens over het levensverhaal van de vier protagonisten. John heeft al een huwelijk achter de rug, met een verwaarloosde dochter als getuige à charge. Hij wil/kan niets doen aan haar desintegratie, terwijl door zijn cynische afstandelijkheid ook zijn huwelijk met Charlotte op de klippen loopt. Zij probeert met alle denkbare middelen een plaatsje onder de zon te krijgen bij John, gaande van afdreigen, publiek verleiden, door het slijk sleuren tot uiteindelijk smeken; en John is niet de eerste die dat aanschouwt, al is hij misschien wel de eerste die -- gewetenloos misbruik makend van zijn inzicht als psychiater -- haar meedogenloos van zich afschudt en kleineert.
In Norèns schriftuur van de dialogen zitten vaak biezonder rake observaties van de strategieën waarmee mensen elkaar verbaal te lijf gaan, en dat is een bron van (wrange) humor bovendien. Maar essentieel vormt die opeenstapeling van tekst een labyrint waar de personages, Monica en misschien John uitgezonderd, onmogelijk uit kunnen raken. De verdienste van deze regie is dat ze niet klakkeloos elke rake tekst-observatie omzet in een of andere akteertruuk, maar door een vrij ingehouden, realistische akteerregie -- waarbij stereotiepe beelden op het goede ogenblik, met de juiste nadruk en nuances aangewend worden ter verheldering -- en een strakke struktuur -- plaatsing en evolutie van personages tegenover elkaar, gebruik van attributen -- laat aanvoelen waarom het zo'n labyrint is, hoe het komt dat geen van de personages echt zuiver te plaatsen is maar de perceptie ervan meer verschuift met de dialoog.
Dit is dus een schitterende voorstelling, zonder echt baanbrekend vernieuwend te zijn. Joosten wordt zowel door zijn scenograaf -- Niek Kortekaas maakte een ruimte die, ondanks de duidelijke verwijzing naar trendy behuizing en meubilair, zeer hiëratisch aandoet -- als door zijn akteurs uitstekend gediend. Het is verbazend dat een klein, slecht gesubsidieerd ensemble als BMC keer op keer dergelijke topprestaties levert waar de grote huizen het vaak laten afweten. Je zou bijna denken dat Vlamingen die iets kunnen, op het buitenland aangewezen zijn om hun projekten te financieren, want BMC is hierin geen alleenstaand geval.
Warm aanbevolen.
