Date 1989-01-23

Publication De Standaard

Performance(s) Flip side

Artist(s) Steve Paxton

Company / Organization

Keywords paxton • bootje • doeaniers • ikeda • flip • betrok • hamilton • kontakt • kontroleren • fijngevoelig

Nieuwe ontwikkeling in Paxtons oeuvre: "Flip side" in repetitiezaal Kaaiteater

BRUSSEL -- Door zijn herhaalde verblijf in België, zijn vele optredens en gesprekken heeft Steve Paxton, de Amerikaanse koreograaf, de jongste jaren onrechtstreeks veel invloed gehad op de dans hier. Als geen ander kombineert hij een scherp teoretisch inzicht in de eigenheid van beweging, ontstaan door een toetsing van wetenschappelijke en literaire informatie aan zijn eigen ervaringen als danser, met zijn koreografisch werk. Al zijn werk, hoe abstrakt en teoretisch-onderzoekend het ook mag lijken, ervaar je dan ook als uitzonderlijk fijngevoelig en intelligent. Als op één kunstenaar het woord autentiek van toepassing is, dan is het wel op Paxton.

Enkele jaren geleden maakte hij reeds een koreografie voor Kaaitheater met een équipe die hij in Brussel samenstelde. Dat werd "Ave Nue". "Flip side" is weer zo'n koreografie in opdracht van Kaaitheater, en wordt gebracht in de eigen repetitiezaal van die organizatie. Deze keer zocht hij Fumiyo Ikeda van Rosas en Julyan Hamilton aan als dansers. Maar merkwaardig is dat hij ook twee akteurs, Ryszard Turbiasz en Johan Dehollander van de Needcompany, bij de opvoering betrok.

In eerdere opvoeringen betrok Paxton al vaak beelden en voorwerpen die een eigen "verhaal" vertelden: dia's of eigenaardige voorwerpen die er soms gewoon waren als een autonoom minimalistisch beeldhouwwerk, maar ook wel eens door de manipulatie de dans op een biezondere manier inkleurden. Maar in deze voorstelling gaat Paxton veel verder: er zitten echt verhalende fragmenten in, al is het verband ertussen louter associatief.

Bij de aanvang van de voorstelling zitten twee akteurs in een bootje, rug tegen rug, te vissen voor een achterdoek dat langzaam oplicht. Het geeft de suggestie van een verre oever, met heuvels en gebouwen tegen de lage horizon. Dat beeld keert als een rode draad in vele varianten terug. Het tweede verhaalfragment gaat over doeane. Het omgekeerde bootje is de desk waarachter de doeaniers stijf, formeel de reizende kunstenaars kontroleren. De dansers moeten langs een metaaldetector terwijl hun bagage over een rolrek het buitenland inschuift.

Een eerste keer verloopt dat probleemloos, een tweede keer geeft dat aanleiding tot een enorme taalverwarring, en de laatste keer, als Ikeda alleen de grens overgaat, wordt ze biezonder brutaal, met... stofzuigers gefouilleerd. Deze scènes vervloeien met de dans die ondertussen verder gaat in het halfduister van de voorscène. In die zone voorbij de grens, het vreemde land -- de nieuwe situatie van dansers die elkaar voordien niet kenden -- gaan de dansers aanvankelijk voorzichtig maar steeds intenser op exploratie naar elkaars dans.

En de drie verschillen heel sterk in hun manier van bewegen; zeker Ikeda zit aanvankelijk op een ander spoor dan Paxton en Hamilton; maar geleidelijk aan beginnen ze elementen van elkaar over te nemen, kontakt te zoeken, elkaar aan te vullen. Het respekt en de gevoeligheid waarmee dat gebeurt -- er zijn enkele prachtige pas de deux -- op een manier die de improvisatorische oorsprong van de dans nog duidelijk laat aanvoelen, staat in een sterk kontrast tot de stramheid van de doeaniers. Op die manier bekommentariëren dans en verhaal elkaar, en verhevigen ze de associatieve rijkdom die so wie so al schuilt in de dans.

De dansfragmenten staan hier trouwens erg dicht bij "contact improvisation", een improvisatiemetode die Paxton jaren geleden ontwikkelde, zij het dat de dansers elkaar hier wel met de handen aanraken, en handbewegingen soms op een bijna bezwerende manier als onderling kontakt op afstand gebruiken.

De première had slechts één schoonheidsfoutje: het laatste beeld met het bootje is net iets te lang gerokken, en het spel met de zaklantaarn achter het doek valt wat mager uit. Blijkbaar is het de bedoeling de voorstelling iets geserreerder te maken, en daar kan ze alleen beter bij worden.

Nog te zien in de repetitiezaal van Kaaitheater, O.-L.-Vrouw van Vaakstraat 83 in 1000 Brussel, van 24 t.e.m. 28januari, telkens om 20 u. 30.