Date 1988-02-09

Publication De Standaard

Performance(s) De leugenbroeders

Artist(s)

Company / Organization De Mexicaanse Hond

Keywords broers • jacob • middenscène • leugenbroeders • franciscus • oudste • bos • voorscène • meningen • broer

Melancholisch terugblikken op een katolieke jeugd: "De leugenbroeders" van de Mexicaanse hond

ANTWERPEN -- "Leugenbroeders" heet het laatste stuk van Alex Van Warmerdam voor "De Mexicaanse hond". Een rechtlijnig verhaal is er niet in te vinden, eerder een samenraapsel van meningen over, dromen en gebeurtenissen van drie broers. Op drie speelvlakken, een voorscène waar drie broers meningen over elkaar ten beste geven, een middenscène die het bos van hun jeugdavonturen voorstelt en een achterscène waar tegelijk de ouderlijke woonomgeving en die van de volwassen broers gerepresenteerd wordt, lopen realiteit en (nogal patologische) fantazie naadloos in elkaar over. Wat het heden tematisch aan het verleden verbindt binnen deze konstruktie, is het rooms-katolieke verleden van de broers.

In het heden -- de voorscène -- geven de drie onafscheidelijke broers informatie over elkaar, niet over zichzelf, ten beste die een vrij merkwaardig kluwen van familiale relaties laat vermoeden waarin allerlei eigenaardige frustraties en seksuele voorkeuren welig schijnen te bloeien. Maar er wordt alleen onrechtstreeks gesproken en veel verdoezeld, zodat de verhalen van de drie broers elkaar niet dekken.

In de middenscène zie je een kartonnen bos met een wieg erin, en het is in dit veld van jongensdromen en kattekwaad (de "klub ter bevruchting van de meisjes") dat de eigenaardigheden van de broers een relatie gaan vertonen met hun katolieke verleden. Vooral de oudste broer, Jacob de oudste geheten om hem te onderscheiden van Jacob de jongste (vader Jacob noemde twee kinderen naar zichzelf voor het geval er eentje mocht sterven), is een biezonder mytomaan kind. Hij identificeert zich met de Heilige Franciscus, vermomt zich in het bos en dist zijn broers (die niet weten/willen weten dat ze in werkelijkheid met hun broer te doen hebben) daar allerlei wilde verhalen op. Die worden zo echt dat ze op een bepaald ogenblik werkelijk gaan verschijnen in de vorm van een enorme bisschop waaronder twee broers zich gaan opwarmen. Bemerk de eigenaardige verbanden.

Op het achterplan zie je de broers in hun dagelijkse doen. Het decor daar is een geschilderd doek met gaten als ramen. Daarin verschijnen filmbeelden die laten zien wat er in de huiskamers gebeurt. Zo maken we een bezoek aan een bordeel mee van de drie en zien we ook de verschijning van Franciscus aan Jacob de oudste tijdens zijn halsstarrig vasten uit boetedoening voor zijn losbandige vader.

Jammer

De fragmenten worden met elkaar verbonden door een kleine fanfare die telkens met een begeleidend lied over de scène trekt. De vrome en vredige sfeer die ervan uitgaat, wordt vaak vreemd onderbroken door buitenissige bordkartonnen figuren, vreemde wezens en hoofden van bisschoppen die wiebelend over de scène schieten.

Verklaringen voor het vreemde gedrag van de broers, daar heeft men het raden naar. Er wordt een zeer gekondenseerd beeld opgehangen van overlevende jeugdherinneringen met alle nodige parafernalia die het beeld -- al is het overtrokken -- zeer herkenbaar maken. Dat gebalde beeld is doortrokken van een sterke melancholie, en dat maakt het zeer aantrekkelijk en fascinerend. De zorg waarmee alles uitgevoerd wordt, de precisie van timing en de pracht van de decors doen daar veel aan. Maar voorbij die estetizerende melancholie is er niet zoveel meer te vinden. De bravoure van de spielerei met "katolieke" herinneringen is omgekeerd evenredig met de samenhang tussen de talloze achteloos rondgestrooide sporen. Dat is jammer, er viel meer uit te halen.