BRUSSEL -- Oorspronkelijk wou het BKT in haar serie theatervoorstellingen rond de mensenrechten Largo desolato van Vaclav Havel opnemen, maar diende daarvan aft e stappen omdat de bezetting van dit stuk de middelen van dit gezelschap te boven ging. Als wisseloplossing werd het Amsterdamse Publiekstheater bereid gevonden haar enscenering in Brussel in première (na twee try-outs in Nederland) voor te stellen. Een zeer goede ingeving van het BKT, zo bleek.
Largo Desolato sluit nauw aan bij Havels eigen belevenissen als politieke gevangene, ter wille van zijn voorzitterschap van "Charta ‘77". Die voorkennis is echter noch nodig, noch werkelijk relevant om de pregnant gedramatiseerde claustrofobische sfeer waarin een politiek vluchteling kan terechtkomen te waarderen.
Het hele stuk is nl. geschreven vanuit het standpunt van Dr. Leopold Netelmans, een filosoof die dreigt gevangen gezet te worden wegens "intellectuele losbandigheid". De man dreigt er langzaam onderdoor te gaan door de immense druk die zowel van de zijde van zijn bewonderaars als vanuit het anonieme machtsapparaat op hem uitgeoefend wordt. Dat uit zich in een licht schizofrene houding in zijn spreken en doen; hij slaagt er niet meer in nog iets werkelijk te zeggen, het overgrote deel van zijn uitspraken blijkt een monotoon repeteren te zijn van dingen die anderen hem zeggen. In de schriftuur van het stuk keren dan ook telkens dezelfde situaties en uitspraken terug, totdat ze nagenoeg zinledig geworden zijn.
Die intrige is nauw verweven met de affectieve problemen die Netelmans (Rens Royaards) ondervindt; met een tamelijk pijnlijke accuratesse wordt door de confrontatie met zijn vriendin Lucy (Cathérine ten Bruggencate) gedemonstreerd dat hij in dergelijke mate opgeslorpt wordt door zijn rol als opstandeling en intellectueel dat zijn oorspronkelijke emotionele en rationele drijfveren volkomen verzwolgen zijn.
Hij behandelt haar, hoewel ze feitelijk nogal wat van hem verdraagt, en zich voor hem letterlijk blootstelt aan vreemden, op een buitengewoon hondse manier. De subtiliteit waarmee de politieke thematiek hier verweven is met het affectief-erotische, heeft veel gelijkenis met de bittercynische verhalen van Kundera, of ook met BKTs laatste productie, Het compromis.
Het publiekstheater maakte er een zeer verzorgde voorstelling van, hoewel ik enigszins het gevoel had dat hier niet het onderste uit de kan gehaald werd. Dat lag misschien aan een vrij verdienstelijke, maar nogal fletse vertolking van Netelmans door Rense Royaards, misschien ook wel aan de soms iets te ver uitgemolken regievondsten van regisseur Peter de Baan (bv. de terecht nogal karikaturale voorstelling van de twee bewonderaars uit de papierfabriek die soms uitloopt in eerder gratuite slapstick). In dezelfde lijn ligt ook het zeer mooi uitgevoerde decor -- een sombere, perspectivisch zeer sterk vervormde ruimte met een holte in het plafond, die reminisceert aan expressionistische tekeningen van grauwe woonkazernes -- dat "juist" is, maar net iets te veel louter illustratie van de handeling.
Desondanks, dit is een zeer verdienstelijke enscenering, waarin vaak de goede vorm gevonden wordt om het bitterkomische drama te laten overkomen. Het soort gastvoorstellingen dus dat meer dan welkom is.
(PTJ)
