Date 1987-02-23

Publication De Standaard

Performance(s) Dans la solitude des champs de coton

Artist(s) Chéreau, Patrice

Company / Organization

Keywords klant • handel • donner • aansteker • chéreau • dealer • deal • koste • immense • tijdelijk

De leegte tussen koper en verkoper

BRUSSEL -- Dans la solitude des champs de coton van Bernard-Marie Koltès is teater "pur sang"; het is een van de weinige hedendaagse stukken die niet te verfilmen vallen. Er is geen kontekst, geen situatie, afgezien van de metaforische "deal", de verkoop van iets illegaals op een onbepaalde, daartoe niet bestemde plaats, die verloopt volgens een ingewikkeld ritueel waarin de koper en de verkoper elkaars bedoelingen aftasten. En er is al helemaal geen verhaal. Er is alleen een immense leegte die tijdelijk opgevuld wordt door twee akteurs.

De zwarte akteur Isaach de Bankole speelt de dealer, een melancholische maar sluwe figuur, die probeert zijn "cliënt", vertolkt door de blanke Laurent Malet, in te palmen, over te halen zijn verlangen onder woorden te brengen om het te kunnen vervullen, met "la cruauté obligatoire qu'il y a à donner une forme et un poids au désir", zonder zelf over de brug te komen.

De dealer beseft datzijn woorden, zijn vriendelijkheid, al zijn daden gefaktureerd zullen worden ten koste van de argeloze klant. "Méfiez-vous du marchand!" Zijn melancholie draait rond de povere waardigheid van een rechtvaardigheid die enkel mogelijk is binnen het paradigma van de handel; "II est obscène de donner et d'accepter que l'on vous donne gratuitement". Maar met een onontkoombare logika voel je al van bij de aanvang van het stuk dat de deal niet zal doorgaan, waarna enkel nog geweld overblijft.

De klant is de per definitie afwijzende, onbevredigbare, de man die geen verlangens meer wil hebben, die zelfs de handel afwijst. "Soyons de simples, solitaires et orgueilleux zéros" (kursivering van ons). De klant stelt vast, eens te meer, dat er zelfs geen handel te drijven is, dat er hooguit nog het kleine genot is de verkoper te vernederen, door hem zijn koopwaar te laten tonen, om die dan, al zou ze een gulzig en onbenoembaar verlangen misschien tijdelijk kunnen verlichten, af te wijzen. Zelfs de troost van de herinnering, de vrouw, wordt door hem afgewezen.

Dit is maar een benaderende situering van een tekst die ontzettend rijk is, tegelijk de precieze formulering van een 18e-eeuwse dialoog heeft (de reklame voor het stuk liegt deze keer zeker niet) en het mysterie van niet-uitwisseling pregnant en ontroerend voelbaar maakt. Dat verklaart wellicht ook de zeer omzichtige benadering van het stuk door regisseur Patrice Chéreau.

Hij probeert de beide figuren een aangepaste gestiek mee te geven, die de "gaten", het onuitgesprokene in de tekst soms op een verrassende wijze aan het het licht brengen. Op een bepaald ogenblik, vlak voor het stuk regelrecht naar een geweldsescalatie (in woorden) leidt, zitten beide figuren aan weerszijden van de immense lege ruimte zwijgend te roken. De verkoper zwiert zijn aansteker over de vloer naar de klant. Die weigert, zoekt zijn eigen aansteker en schopt even later de andere weg. Allicht weinig origineel, maar werkt hier biezonder goed, en het siert Chéreau dat hij niet gepoogd heeft zichzelf met een overdonderende enscenering ten koste van de tekst op de voorgrond te werken, integendeel. Ook beide akteurs zitten biezonder goed "in hun rol".

Het belang en de verdienste van het werk van de Munt, in samenwerking met het Théâtre National en de Stichting Theater en Kultuur, om belangrijke ensceneringen naar België te halen is m.i. andermaal onderstreept, zij het dat het jammer blijft dat nauwelijks een andere instelling het financieel draagvlak heeft om dit te kunnen.

Tot zaterdag 28 februari in de Hallen van Schaarbeek, zijingang Grondwetstraat. Reservaties: tel 02/219.63.41 of 03/237.61.58 (de Singel).